En uzun beş yıl

Ukrayna’dan bahsedildiğinde insanlar burasını, genellikle Rusya’nın gölgesinde kalmış ve bu nedenle de, yüzölçümü bakımından ufak bir ülke olarak düşünüyor. Oysa ki Ukrayna, Avrupa’da nüfus ve yüzölçümü bakımından, önde gelen ülkelerden biri. Burasının nüfusu, 45 milyon civarında. Yüzölçümü bakımındansa Ukrayna, Avrupa’nın üçüncü büyük ülkesi (Rusya ve Türkiye’den sonra). 603 bin kilometrekare civarında yüzölçümüyle, Türkiye’ninkine yakın bir yüzölçümü var.

Bu topraklar, 2013 sonlarına kadar, Türk ve dünya kamuoyunda fazla ilgi görmezken 2013 sonunda patlak veren ayaklanma ve ardından Rusya’nın müdahalesiyle, burasının Rusya ile Batı arasındaki mücadele alanlarından biri olduğu, hatta, bir barut fıçısını andırdığı görüldü. Peki, nasıl böyle oldu? Ukrayna’nın en temel özelliği, ülkenin iki yarısının, iki farklı kültürel ve siyasi eğilime sahip olmasıdır. Ülkenin güney ve doğu bölgelerinde (Odessa, Kırım, Harkov, Donetsk gibi), Rusça konuşulur ve Rus yanlısı eğilimler güçlüdür. Orta ve Batı Ukrayna’da ise (başkent Kiev ve Batı Ukrayna’daki Lvov veya Lviv şehri gibi), genel olarak, Ukraynaca konuşulur ve Batı yanlısı ve Ukrayna milliyetçisi eğilimler güçlüdür (hele en batıda, “Rusya’nın düşmanı, bizim dostumuzdur” anlayışı vardır).

Toplum bölündü
Ukrayna’nın bu iki farklı bölgesi, 2013 yılına kadar, dengedeydi. Zira, seçimlerde bir sefer Rus yanlısı aday, diğer seferse Batı yanlısı aday kazanıyor ve her türlü siyasi çatışma, uzlaşmayla sonuçlanıyordu. Fakat, 2013 sonlarında, o zamanlar Rusya’ya yakın çizgideki Devlet Başkanı Yanukoviç, AB ile ortaklık anlaşmasını imzalamayı erteleyeceğini açıklayınca, Batı yanlısı gruplar sokaklara döküldü. Polis göstericilere müdahale edince, gösteriler daha da kalabalıklaştı. Bu göstericilere çatılardan -hâlâ kim olduğu ortaya çıkartılamayan kişiler tarafından- ateş açılması, olayların çığrından çıkmasına ve Yanukoviç’in Rusya’ya kaçmasına neden oldu. Batı yanlıları iktidara geldi. Fakat Rusya, yeni yönetimin gayri meşru olduğunu ilan etti. Ayrıca, ayaklanmaya Ukrayna’nın bir yarısı destek verirken, diğer yarısı, özellikle güney ve doğu bölgeleri, iktidara milliyetçi ve Batı yanlılarının gelmesinden rahatsızlık duymaktaydı. Kırım’da yaşayan Rus kökenliler, Rusya’nın Kırım’a müdahalesine etkin destek verdiler.

Rusya, Ukrayna ordusunun o dönemki güçsüzlüğünden ve Ukrayna yönetiminin kararsızlığından yararlanarak, bir el ateş etmeden Kırım Yarımadası gibi çok önemli bir yeri ele geçirmiş oldu. Ayrıca, doğuda, Rus yanlısı eğilimlerin en güçlü olduğu Donbas bölgesinde Rus yanlısı ayrılıkçılar, Ukrayna yönetimiyle çatışmaya girdi. Beş yıldır süren çatışmalarda, 10 binden fazla asker ve sivil, hayatını kaybetti.
Beş yıl önce ülke, Rusya ve Batı yanlıları arasında bir dengedeyken, siyasete artık tamamen Batı yanlısı kesimler egemen. Rusya’yla fiilen savaş halinde olunduğu için, hem Rusya, hem de Sovyet dönemiyle bağlantılı yer adları, değiştiriliyor. Bu nedenle burada beş yılda, çok şey değişti. Bölge daha pek çok gelişmeye de sahne olacak gibi gözüküyor.
Yeni yılı karşılamaya hazırlanırken bütün Cumhuriyet okurlarına 2019’un bütün güzellikleri getirmesini dilerim.

denizberktay@yahoo.com