5 soruda nükleer anlaşma

1. İran anlaşmaya uymak için ne yaptı?

Nükleer programının en azından gelecek 15 yıl barışçıl olacağını garantilemek için az zenginleştirilmiş uranyum stokunu yüzde 98 azaltarak 300 kiloya düşürdü. Uranyum zenginleştirmede kullandığı 1200 sentrifüjü dağıttı. Uluslararası müfettişlerin geçmiş nükleer faaliyetlerinin “olası askeri boyutlarına” ilişkin sorularını yanıtladı. Yılda iki nükleer silaha yetecek plütonyum üreten Arak reaktörünü kullanılmaz hale getirdi.

2. Hangi yaptırımlar kaldırıldı?

AB ticaret, nakliye ve sigorta sınırlamalarını tamamen kaldırıyor. ABD nükleer olmayan yaptırımlarını askıya alıyor ve İran’ın küresel bankacılık sistemine bağlanmasının önünü açıyor. BM savunma ve nükleer teknoloji satışları yaptırımları ile belirli şahıs ve şirketlerin varlıkları üzerindeki tedbirleri kaldırıyor. ABD vatandaşlarının İran’a ticaret ambargosu ile ABD ve AB’nin terörü desteklemekle suçlananlara yaptırımları sürüyor.

3. Adımlar neden eşzamanlı atıldı?

İran’ın batının baskısına boyun eğdiği görüntüsü vermemek için koordineli zamanlama kullanıldı. İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, yaptırımlar yürürlükte kaldığı sürece anlaşmayı tanımayacaklarını söylemişti.

4. İran ekonomisi ne kadar fayda sağlayacak?

İlk etapta yabancı hesaplardaki yaklaşık 100 milyar dolarına erişebilecek. Uzmanlar bu miktarın yarısının Çin gibi kreditörlere ödemelere gideceğini tahmin ediyor. İstediği kadar petrol da satabilecek. Ancak son 18 ayda fiyatların yüzde 70 azalmasıyla çöken petrol piyasasında İran beklediğinden çok daha düşük kazançlar elde edecek. Tahran’ın da rekabete katılmasıyla fiyatlar daha da düşecek.

5. İran-ABD ilişkilerini nasıl etkilenecek?

Amerikan firmaları hâlâ çekingen ancak siyasi ilişkiler yumuşamaya başladı bile. Yanlışlıkla İran karasularına giren 10 Amerikan donanma askerinin 24 saat içinde serbest kalması, ABD Dışişleri Bakanı John Kerry ve İranlı mevkidaşı Cevad Zarif arasındaki