Diplomatik fiyasko

1 - ‘Liderliğinin sonu gelecek’

Türkiye’nin 24 Kasım’da Suriye’de Rus savaş uçağı düşürmesinin ardından Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin imzaladığı ağır ekonomik yaptırımların çok ötesine taşan bir strateji uygulamaya başladı. Derhal Suriye’ye S-300 ve S-400 füze savunma sistemleri yerleştirerek Türkiye’nin Suriye’ye yönelik bir uçak bile kaldırmasını engelleyen Putin, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ı ailesi ve ekibiyle birlikte Türkiye’yi İslamcılaştırmak ve IŞİD’in suç ortağı olmakla suçlamadan gün geçirmeyerek Ankara’yı itibarsızlaştırmaya soyundu. Erdoğan’ın IŞİD’in petrol kaçakçılığına ortak olduğuna dair savunma bakanlığında görüntülü grafikli basın toplantıları düzenleten, “Uçağımız petrol sevkıyatının güvencesi için vuruldu, Türkmenler bahane” diyen Putin’in savlarına İran hükümeti ve Irak Başbakanı da destek açıkladı.

Her gün hakaret

Putin “Bizi haince sırtımızdan bıçaklayanlar pişman olacak” söylemine 3 Aralık’taki parlamentoya hitabında “Allah Türkiye’nin yönetici elitini akıl ve muhakemeden yoksun bırakarak cezalandırmaya karar verdi” vecizesini, 11 Aralık’ta komutanlara hitabında “Askerimize ya da altyapımıza yönelik tehdit oluşturan hedef ne olursa olsun derhal imha edilmeli” emrini ekledi. 17 Aralık’ta 2 bin gazetecinin izlediği basınla buluşmasında kendini aştı: “Türkiye yönetiminden biri ABD’nin bir yerini yalamak istediyse, doğru hareket edip etmediklerini, Amerikalıların buna ihtiyacı olup olmadığını bilmiyorum... Mevcut Türkiye iktidarı, Amerikalılara ve Avrupalılara, ‘Evet, biz ülkeyi İslamlaştırıyoruz, ama biz çağdaş İslamcılarız’ı göstermeye çalışıyor olabilir. Reagan’ın Somoza hakkında söylediği gibi: ‘Somoza, tabii ki, alçaktır, ama bizim alçağımızdır.’... ‘İslamcı olduğumuzu, ama sizin İslamcılarınız olduğumuzu göz önünde bulundurun.’... Bu yayılan İslamcılık nedeniyle Atatürk mezarında dönmüştür.” Rusya liderinin dünkü mesajı da şöyleydi: “Bir kez daha yinelemek istiyorum: Türk halkını dost bir halk görüyoruz. Türk halkıyla ilişkilerimizi bozmak istemiyoruz. Türk liderliğine gelince... Hiçbir şey sonsuza kadar sürmez.”

2 - Esad’lı geçişe BM onayı

İç savaşın başladığı 2011’den beri ilk kez Suriye ile ilgili BM Güvenlik Konseyi’nde oybirliğiyle karar alındı. ABD ve Rusya Dışişleri Bakanları John Kerry ve Sergey Lavrov’un aylardır elbirliğiyle yürüttüğü müzakereler sonucunda geçen ay Viyana’da varılan Suriye’ye siyasi çözüm planı BMGK’den de onay aldı. Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ın geçiş sürecinde bulunmasına engel çıkarmayan ve akıbetine Suriye halkının karar vermesini öngören planın ana hatları şöyle: 1) Ocakta hükümet ile muhalifler arasında ateşkes ve siyasi geçiş görüşmelerinin başlaması. 2) IŞİD ve Nusra gibi “terörist’’ grupların görüşmelere dahil edilmemesi. 3) Bu gruplara yönelik Rusya ve ABD öncülüğündeki koalisyonun saldırılarının devam etmesi. 3) BM Genel Sekreteri’nin 18 Ocak’ta ateşkesin nasıl denetleneceğine dair raporunu paylaşması. 4) 6 ay içinde “Kapsayıcı, muteber ve hiçbir mezheple bağlantısı bulunmayan’’ bir hükümet kurulması. 5) “Özgür ve adil’’ seçimlerin 18 ay içinde BM gözetiminde düzenlenmesi. Diasporadakiler dahil tüm Suriyelilerin katılması. 6) Siyasi geçişin Suriye halkının denetiminde olması.

Esad-Obama el ele

Kerry “Suriye’de kanın durması ve ülkeyi bir arada tutacak hükümetin kurulmasının vakti” diyerek ekledi: “ABD’nin önceliği IŞİD’i yenmek, bunun için Suriye’nin kuzey sınırına odaklanıyoruz.” Rus televizyonuna çıkan Devlet Başkanı Vladimir Putin “Hem Esad hem de Obama ile kolaylıkla çalışırız” mesajı verdi. Suriye’nin BM Temsilcisi Beşar Caferi, ulusal uzlaşı süreci kapsamında askeri operasyonları durdurmaya hazır olduklarını açıkladı.

3 - YPG bitti Başika başladı

Duygu Güvenç/Sertaç Eş

Son olarak Başkan Barack Obama’nın önceki gece Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ı araması suretiyle ABD’nin Türk askerinin tümüyle çekilmesini ısrarla talep ettiği Başika, Ankara-Washington hattında yeni soruna dönüştü. Irak hükümeti IŞİD kontrolündeki Musul’un yakınındaki Başika’dan Türk askerinin çekilmesi talebiyle BM Güvenlik Konseyi’ne yaptığı başvurudan tatmin edici bir sonuç alamazken, Obama- Erdoğan görüşmesi kamuoyuna farklı yansıdı. Beyaz Saray “Irak’ta gerilimin düşürülmesi, askerlerin çekilmesi” mesajını kamuoyuna duyurdu. Cumhurbaşkanlığı Sarayı ise gerilimin düşürülmesi için Türkiye, Irak ve ABD’nin ortak çalışma kararı alındığını açıkladı. Suriye ile ilgili uzun müzakereler sonucunda ABD resmi makamları PYD’nin Fırat’ın batısına geçmemesi konusunda Türkiye ile aynı görüşte olduklarını dile getirmişti. Ama Türkiye’nin 5 Aralık’ta Başika’ya zırhlı birlik sevkiyle bu kez Irak’ta kriz baş gösterdi. Irak hükümeti, halkı ve uluslararası toplumun tepkisi üzerine 14 Aralık’ta 144 askerle kısmen çekilmeye rağmen Yardımcısı Joe Biden’ın ardından Obama da Ankara’yı tümden çekilme için uyardığını ajanslara duyurdu.

Saray’ın açıklamasına göreyse, Türk askerlerinin durumuna ilişkin Türkiye ile Irak arasındaki görüş ayrılıklarının giderilmesine yönelik çabaların koordinasyonu ele alındı, Erdoğan Türk askerlerinin Irak’ta IŞİD’le mücadele için buluduğunu, iki ülkenin güvenliği açısından bunun önemli olduğunu dile getirdi.

Ankara’nın inadı

Ankara tümden çekilmeye direniyor. Bağdat’la görüşmeleri yürüten bir kaynak “Kampın kapanması söz konusu değil. Oradaki varlığımız IŞİD’le savaşı güçlendiriyor. Bulunacak sayıyla ilgili gerekli tedbirleri Irak alırsa sayı artmaz, sağlanmazsa sayı artar. Bu masadaki bir müzakere konusu. Netleşmiş değil” dedi.

4- NATO’nun derdi bir daha Rus uçağı düşürülmemesi

Türkiye’nin Suriye’de Rus savaş uçağı düşürmesinin ardından Kremlin’le görüşmek yerine kapısını çaldığı NATO, Türkiye’yi koruma paketini kabul etti. Ancak gerekçesi pek ilginçti: Türkiye’nin bir daha Rus uçağı düşürmemesini sağlamak.

Öngörülebilirlik için

İçeriği gelecek günlerde netleşecek pakete göre Türkiye’ye daha fazla AWACS erken uyarı uçaklarının gönderilmesiyle hava devriyeleri, Doğu Akdeniz’e Almanya ve Danimarka’nın savaş gemilerinin konuşlandırılmasıyla deniz devriyeleri artırılacak. Reuters’e konuşan NATO diplomatları ve askeri uzmanları, güçlü hava kuvvetlerine sahip Türkiye’nin tekrar Rus savaş uçağı düşürme riskini en aza indirmenin amaçlandığını belirtti. “Bu, Ankara’nın geçmişte gösterdiği performanstan daha temkinli biçimde Türk hava sahasını idare etmek için mi” sorusunu da NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg şöyle yanıtladı: “Bu, bizim durumun daha iyi ayırdında olmamızı sağlayacak, daha fazla şeffaflık, öngörülebilirlik sağlayacak, böylece bölgede durumun istikrarlaşmasına, tansiyonun düşmesine katkıda bulunacak.”

Reuters, NATO diplomatlarının, Ankara’nın fazla saldırganlığı ve 400 km menzilli S-400’ü Suriye’ye konuşlandıran Rusya ile yeni olaylar yaşamasının durumu daha da kötüleştirmesinden endişe ettiğini aktardı. Diplomatlar “ABD ile Avrupalı mütefikleri Türkiye’nin hem sınırını IŞİD’e kapatmasını hem Rusya ile başka olay yaşamamasını üstüne Kürtlerle barış sürecini canlandırmasını istiyor” dedi.

5 - AB: Sığınmacıları geri al, arka kapıda bekle

Türkiye üzerinden Suriyeli sığınmacı akınına uğrayan AB, çareyi istemediği sığınmacıler geri göndereceği ve başka sığınmacı çıkmamasını sağlayacak şekilde Türkiye’yi toplama kampına çevirmekte buldu. Buna 1 milyar Avro fiyat biçti ve kabul ettirmek için ekimde Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ı Brüksel’de ağırladı, ardından Almanya Başbakanı Angela Merkel Türkiye’de seçim arifesi dinlemeden Erdoğan’ın ayağına gidip yanında “tahtta” oturdu. Kasımda özel düzenlenen ABTürkiye zirvesinde Erdoğan’ın biçtiği 3 milyar Avro bedel, son derece muğlak vize muafiyeti vaadinde bulunulması ve üyelik müzkerelerinde bazı başlıkların açılması kabul edildi. 17 Aralık zirvesine gelindiğinde ise Merkel liderliğinde 11 ülke, Başbakan Ahmet Davutoğlu’nu AB Konseyi merkezinde değil Avusturya’nın Brüksel Temsilciliği’nde ayaküstü ağırlayıp Türkiye’den somut adımlar atmasını beklediklerini iletti. Davutoğlu’nu zirveye sokmadan Ankara’ya geri gönderdi.