Cumhuriyet, meslek örgütlerinin sesi oluyor-9

Avukat VELİ KÜÇÜK

ADANA BARO BAŞKANI

Baroların yapısı, seçim sistemi ve delege yapısı dahil olmak üzere Avukatlık Kanunu’na ilişkin yapılması düşülen değişiklikler ve içeriği şu sıralar sıkça tartışılmaktadır.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın partisinin MYK toplantısında, “Bu kanunu hemen hazırlayın” talimatının ardından yasal bir düzenleme için harekete geçildiği herkesin malumudur. Barolar ile birlikte, sonradan değişikliğin kapsamı genişletilerek Türk Tabipleri Birliği (TTB) ve Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) ile ilgili bir düzenleme hedeflenmektedir.

Görevinin gereğini yapmaya çalışan, kamu yararını gözeterek hükümetin yanlış uygulamalarını eleştiren, faaliyet gösterdiği alanda önemli bir denetim görevi üstlenen meslek kuruluşları demokrasinin de temel taşıdır.

Ancak; iktidar kamu yararına aykırı, saray ve yandaşları dışında kimseyi gözetmeyen politikalara ve uygulamalara yanlış diyen, eleştiren, direnen, hukuka ve demokrasiye aykırılıkları yüksek sesle ifade eden her kesimi hedefine koyma geleneğini maalesef burada da sürdürmektedir.

‘FETÖ PROJESİ’

Bu kurumlara, hem de salgın hastalık, sağlık, işsizlik, ekonomi gibi önemli toplumsal sorunların yaşandığı, kenetlenmeye en fazla ihtiyaç duyduğumuz böylesi bir dönemde meslek odalarının yapısına müdahale etmeye çalışmak Türkiye’ye, ülkemiz demokrasisine verilebilecek en büyük zarardır.

Aslında partili Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın barolar ve meslek örgütlerini hedef alması yeni değildir. 2009 yılında da bir FETÖ projesi olarak sunulan bu tasarı şimdilerde ve aradan geçen zamanda birçok kez reform ve demokratik yapılanma kandırmacasıyla sunulmaktadır. Partili Cumhurbaşkanı ve siyasi iktidar kendi eksenine alamadığı ve ayak bağı olarak gördüğü son kalan demokratik kurumlara ağır darbe indirmenin hayalini kurmaktadır. Ne yazık ki Türkiye tipi başkanlık sistemi, tek adam yönetimi eleştiri ve muhalefeti yok etmekten başka hiçbir şeye yaramamıştır.

Diyanet İşleri Başkanı Ali Erbaş’ın Kuranıkerim’i yorumlamanın ötesine giderek ayrımcılık içeren açıklamalarına dönük Ankara Barosu’nun düşünce ve ifade özgürlüğü kapsamındaki açıklaması sonrası, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan pandemi günlerini de adeta ganimete çevirerek meslek örgütlerini hedef aldı, meslek örgütlerinin seçimi ve yönetim sistemlerine ilişkin yörüngesine almayı sağlayabilecek yasal değişiklik yapılma iradesini ortaya koymuştur.

MESLEĞİ DERİNDEN ETKİLER

Söz konusu tasarıyla avukatlık hizmetlerinin şirketleşmesine, sermayeleşmesine ve şubeler açmasına olanak verecek düzenleme, mesleğimizi derinden etkileyecek ve hukuk bürolarının tekelleşmesine, ayrıca genç meslektaşlarımızın sömürülmesine, işçileşmesine, bağımlı hale gelmesine, yurttaşın adalete ve hak arayışına daha zor ulaşabilmesine sebep olacaktır.

Barolar ve meslek odalarının yapıları ile mevcut seçim ve delege sistemi ülkemizin en demokratik unsurlarındandır ve değiştirilmesi hukukun temel ilkelerine aykırıdır. Getirilmek istenen bağımsız hukuk kurumu olan baroların ve odaların mesleki ve bilimsel özerkliğine de zarar verecektir. Özerklik kaybolursa siyasal iktidarların etkinliği bu alanlarda artırılmış olacaktır. Toplumda gerginlik ve gerilim yaratan bu yeni girişim halka ve yurttaşa yarar sağlamayacaktır.

KURGU AŞİKÂR...

Bu durumun iktidarın gündem değiştirmek ve halkın dikkatini başka noktalara çekmek için kurgulandığı da aşikârdır. Hukukun üstünlüğü, her şeyden önce idarenin muhalif kimliği olan her kim olursa olsun barışık olması, işlem ve eylemlerinin tüm basamaklarında hukuka uygun hareket etme kaygısını taşıması, eleştirilere saygı göstermesi ve hukukun ayak bağı olacağı düşüncesinden sıyrılması elzemdir.

Toplumumuzun ve yurttaşımızın huzur, barış ve refahını en az siyasi iktidar kadar barolar, meslek kuruluşları olarak da istiyoruz. Bundan hiç kimsenin endişesi olmamalıdır. Tüm dünyada ve güzel ülkemizde maalesef salgın tehlikesi azalma seyriyle birlikte hâlâ mevcuttur. İşsizlik, ekonomik ve sosyal sorunlar had safhadadır. Hukuk devleti ve demokrasi tam anlamıyla yaşama geçememiştir. Hal böyle iken bir tek baroların ve meslek kuruluşlarının seçim sistemini gündeme getirmek, yaşanan gerçek sorunları unutturmak olacaktır.

Toplumsal barışın, bir arada yaşamın kurulduğu, demokratik, laik bir ülkede yaşamak hepimizin hakkıdır. Ülkemizin karşı karşıya bulunduğu çok daha ciddi ve önemli sorunları çözüme kavuşturulmayı beklerken baroların ve avukatların susturulduğu yerde hak ve adalet, hukuk ölür.

Demokrasi de despotizme dönüşür. Demokrasi, hak, hukuk ve adaletin yaşama geçmesi için kimsesizlerin kimsesi olan, toplumda mağdurun, mazlumun ve kamu yararı mücadelesi veren barolar susturulamaz. Barolar, yarınların ve geleceğin teminatıdır. Bizler, üstünlerin hukukuna değil, hukukun üstünlüğüne inandığımız, hak, hukuk ve adalet arayışında olduğumuz için “savunma özgürlüktür, güçlü baro güçlü avukat ve barolara dokunma” diyoruz.

YANDAŞ HALE GETİRME...

Daha evvel 53 baro, sonrasında TBB yönetim kurulu kararı ve nihayetinde TBB ile 80 baro olarak yaptığımız açıklama da olduğu gibi, baroların görüşü alınmadan, salgın döneminde kurgulanan değişiklik düşüncesinden siyasi iktidar vazgeçmelidir. Avukatların ihtiyacını gerektiren konularla ilgili TBB, barolar, hukuk örgütlenmeleri ve avukatlar tarafından hazırlanacak düzenleme esas alınmalıdır.

Biz, baroların ve avukatların Ankara’da Dr. Ahmet Taner Kışlalı Spor Salonu’nda 24 Şubat 2018 tarihinde ortaya koyduğumuz barolara müdahale girişimine itiraz ettiğimiz, alanlara indiğimiz noktada olduğumuzu da herkesin bilmesini istiyoruz. Dayatma, işlevsizleştirme, sessiz bırakma ve hatta yandaş hale getirme çabasını ve ısrarını kabul etmeyeceğiz, mücadele ve dayanışma ruhunu sahaya yansıtacağız.

Türkiye Barolar Birliği kurucu başkanımız Prof. Dr. Faruk Erem’in, “Baro kanunla değişebilecek bir müessese değildir. Bu tabii hukuktan gelen bir müessesedir. Bu itibarla istiklali şarttır. İstiklali yok ise baro da yok demektir. Baro mukaddes müdafaa hakkına bağlıdır. Baro müstakil değil ise müdafaa hakkı ölmüştür” sözünü yeri gelmişken dosta düşmana hatırlatırım. Saygıyla sunarım.

TÜRKİYE BAROLAR BİRLİĞİ DELEGELERİNİN SEÇİM USULÜ

TEMSİLDE ADALET SAĞLANMALI

Avukat MEHMET BAYRAKTAR

Avukat ONUR İSTE

Baroların ve Türkiye Barolar Birliği’nin (TBB), seçim usulü zaman zaman tartışma konusu yapılmakta, baroların seçiminde nispi temsil sistemine geçilmesi, TBB delege seçiminde de Ankara, İstanbul gibi en fazla avukatı bünyesinde bulunduran baroların TBB Genel Kurulu’nda gereğinden fazla söz haklarının olduğu(!) iddiası ile bunun düzeltilmesi için seçim usulünün değiştirilerek bu baroların delege sayısının azaltılması gerektiği ileri sürülmektedir.

Bu yazımızda, baroların seçim sistemiyle ilgili düşüncelerimiz saklı kalmak kaydıyla; yalnızca, TBB delegelerinin seçim usulü ile ilgili iddia ve çözüm önerileri incelenecektir. TBB delegelerinin seçim usulü ile ilgili iddianın ve önerilen çözüm şeklinin doğru olup olmadığının anlaşılabilmesi açısından mevcut delege sisteminin tahlili yapılmalı, varsa adaletsizlikler tespit edilmeli ve böylece kamuoyuna önerilen fikirlerin “adaletsizliğe” çözüm olabilme kabiliyetleri tartışılmalıdır. Bunu yaptıktan sonra, “TBB delegelerinin seçiminde, bir temsilde adalet sorunu var mı”, “Var ise, bu hangi baroların lehine veya aleyhinedir “sorularına cevap bulunabilecektir.

Bunun için, hem mevcut durumda uygulanan seçim yöntemi hem de avukat sayısı yüzden fazla olan baroların yüzden sonraki her bin üye için birer delege seçmesi şeklindeki önerinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi gerekmektedir. Yaptığımız incelemede, baroların üye ve delege sayıları 31.12.2018 ve 31.12.2019 tarihleri itibarıyla TBB web sitesinden temin edilmiştir.

MEVCUT DÜZENLEMEYE GÖRE DELEGE SEÇİMİ

Avukatlık Kanunu’nun 114. maddesine göre, TBB genel kurulu, baroların üyeleri arasından gizli oyla seçecekleri 2’şer delege ile kurulur. Avukat sayısı 100’den fazla olan barolar, 100’den sonraki her 300 üye için ayrıca 1’er delege seçerler. Görevde bulunan baro başkanları ile TBB başkanlığı yapmış ve yapmakta olan avukatlar, birlik genel kurulunun doğal üyesidir. Yani, avukat sayısı 100’e kadar olan barolar; baro başkanı dahil 3 delege ile, 100’den fazla olan barolar; ilave olarak 100 kişiden sonraki her 300 kişi için fazladan 1’er delege ile temsil edilmektedirler.

ÖNERİLEN DÜZENLEME

Geçmiş dönemde hazırlanmış bulunan avukatlık kanunu taslağında Alternatif-1 olarak düzenlenen ve bugünlerde kamuoyunda dile getirilen öneriye göre; baro başkanlarının yine doğal delege sayılması, ilk 100 üye için 2’şer delege, sonraki her bin üye için 1’er delege seçilmesi önerilmektedir. Önerilen bu sistemle, yalnızca en fazla üyeye sahip baroların değil, 400 ve üzerinde üyeye sahip bütün baroların delege sayısı azalmakta olup; 31.12.2018 verilerine göre 79 barodan 34’ünün, 31.12.2019 verilerine göre ise 80 barodan (2019 yılında Ardahan Barosu kurulmuştur) 40’ının üye sayısı 400’ün üzerinde olup bu baroların tamamının delege sayısı önemli ölçüde azalacaktır.

TEMSİLDE ADALET SORUNU VAR MI?

Yukarıda, tüm baroların üye ve delege sayılarıyla temsil oranlarının mevcut durumu ve önerilen seçim şeklinin sonucunda yeni durumun nasıl olacağı kümeler halinde gösterilmiştir. Tablolardan açıkça görüldüğü üzere, baroların üye sayısı 100’den yukarı doğru arttıkça temsil oranı azalmakta; üye sayısı fazla olan baroların her biri, sayıca az üyeye mensup barolara nazaran TBB’de daha az oranda delege ile temsil edilmektedirler.

Gündeme getirilen değişiklik önerisi ise bu adaletsizliği ortadan kaldırmamakta, aksine daha da artırarak üye sayısı 400 ve üzeri olan baroların tamamının TBB’deki temsil oranını azaltmaktadır. Bu öneriden etkilenmeyecek barolar ise 31.12.2019 tarihi itibarıyla üye sayısı 400’ün altında kalan toplam 40 barodur. (2018 seçiminden sonra bazı baroların üye sayısı 400’ün üzerine çıktığı için değişiklikten etkilenecek baroların tespitinde 2019 verileri esas alınmıştır, 2020 baro seçimlerine kadar da bütün baroların üye sayıları artacak, muhtemelen Kütahya, Elazığ ve Tokat barolarının üye sayısı 400’ün üzerine çıkacak, Bayburt ilinde de yeni bir baro kurulacaktır) Önerilen düzenlemeye göre, 31.12.2019 itibarıyla, en düşük üyeye sahip 40 baro toplam 7 bin 864 üye ile 120 delegeye; geri kalan 40 baro ise toplam 119 bin 827 üye ile 364 delegeye sahip olacaktır. Yani mevcut durumda var olan temsil adaletsizliği önerilen sistemle daha da artacaktır. 31.12.2019 tarihi itibarıyla baroların üye sayıları dikkate alındığında:

Mevcut sistemde; toplam 89 bin 877 avukat ile yüzde 70.38 üyeye sahip en fazla üyesi olan 8 baro 280 (yüzde 50.63) delege ile TBB’de çoğunluğu sağlayabiliyor iken toplam 40 bin 176 (yüzde 31.46) avukata sahip en az üyesi olan 73 baro 285 (yüzde 51.53) delege ile çoğunluğu sağlayabiliyorlar.

Önerilen sistemde ise toplam 112 bin 876 (yüzde 88.39) avukata sahip en fazla üyesi olan 26 baro 170 (yüzde 51.2) delege ile çoğunluğu sağlayabilecek iken toplam 16 bin 986 (yüzde 13.30) avukata sahip en az üyesi olan 57 baro 171 (yüzde 51.5) delege ile çoğunluğu sağlayabilecektir. Yani, mevcut durumda dahi temsilde adalet kuralına aykırılık mevcut iken en az üyeye sahip 57 baronun toplamda yüzde 13.3 üye sayısı ile delege çoğunluğuna (yüzde 51.5) sahip olması sonucunu doğuran bu teklifin, demokratik ilkelere ve temsilde adalet kuralına uygun olduğunu söylemek mümkün değildir.

SONUÇ

Avukatlık kanununun mevcut düzenlemesine göre kamuoyunda dile getirilen düşüncenin aksine üye sayısı fazla olan barolar, diğer barolara nispetle TBB genel kurulunda daha düşük oranda temsil edilmektedirler.

Önerilen düzenleme ise mevcut adaletsizliği düzeltmeyecek, üstelik amaçlandığı gibi yalnız üye sayısı en fazla olan İstanbul, Ankara ve İzmir barolarının değil, en çok da orta ölçekteki diğer barolara mensup avukatların temsil kabiliyetini azaltacaktır. Bu tartışmanın, bilimsel metotlar dışına çıkılarak hangi baroya mensup avukatların TBB organlarının seçiminde etkin olacağı şeklinde basit ve günlük bir zeminde tartışılması hukuk camiasına da ülkemize yakışmayacaktır.

Bu sebeple, baroların TBB’deki temsil sorunu incelenip çözüm önerilirken avukatların temsili, mevcut düzenlemeden daha geriye değil, ileriye götürülmeli, temsilde adaletsizliğin değil, temsil adaletinin sağlanması amaç edinilmelidir. Hedef, hangi baro bünyesinde faaliyet gösterdiğine bakılmaksızın, Türkiye’deki her bir avukatın adaletli şekilde temsilinin sağlanması olmalıdır.

Temsilde adaletin sağlanması için çözüm, zaten adaletsiz olan mevcut sistemin daha da kötü hale getirilmesi değil, Türkiye’deki tüm avukatlar için matematiksel olarak da kanıtlanabilir sağlıklı ve adil bir temsil şeklinin sağlanmasıdır.