Covid-19'un sebep olduğu 'mutlu oksijen yetmezliği'nin gizemi çözülüyor

Covid-19’un, sessiz veya mutlu hipoksi olarak da bilinen oksijen yetmezliğine nasıl sebep olduğu, hastalığın en büyük ve tehlike arz eden gizemlerinden biri.

Ancak araştırmacılar, vücudun oksijen seviyesinin anormal derecede düşük olduğu ve uzun süre boyunca tespit edilmezse hayati organlara geri dönülemez şekilde zarar verecek bu rahatsızlığın üstündeki sis perdesini kaldırmaya başladıklarını belirtti.

Independent Türkçe'nin Medical News'den aktardığına göre, Boston ve Vermont Üniversitesi’nden bilim insanları, gerçek hastaların verilerini karşılaştırarak ve bilgisayarda modellemeler yaparak koronavirüsün akciğerlere ve vücudun diğer kısımlarına nasıl saldırdığını çözmeye başladı.

Sağlıklı bir kişideki akciğerler, kandaki oksijen seviyesini yüzde 95 ila 100’de tutuyor. Eğer bu yüzde 92’nin altına düşerse, doktor müdahalesi dahi gerekebiliyor.

Ancak daha önceki çalışmalar, birçok Covid-19 hastasının, tehlikeli derecede düşük oksijen seviyesine sahip olmasına rağmen, nefes darlığı belirtisi göstermediğini ortaya koymuştu.

Söz konusu hastalarda, enfeksiyonun önce akciğerlere zarar vererek bazı kısımlarının düzgün çalışmamasına neden olduğu düşünülüyor. Bu dokular, oksijen kaybedip çalışmayı durduruyor. Böylece oksijen yetmezliği ortaya çıkıyor.

Ancak bu “domino etkisinin” tam olarak nasıl meydana geldiği şimdiye kadar bilinmezken söz konusu çalışmanın eş yazarı Boston Üniversitesi Profesörü Bela Suki, durumun fizyolojik olarak mümkün olduğunun da bilinmediğini söyledi.

Profesör Suki, kanlarındaki bu düşük oksijen seviyesine rağmen bu hastaların çoğunun akciğer taramalarında ya herhangi bir anormalliğin görülmediğini ya da çok hafif belirtiler ortaya çıktığını da belirtti.

Nature Communications’da yayımlanan çalışmanın baş yazarı Biyomedikal Mühendis Jacob Herrman ise, muhtemelen Kovid-19 hastalarının akciğerlerinde aynı anda gelişen bir biyolojik mekanizma kombinasyonunun oksijen yetmezliğine sebep olduğunu ifade etti.

Üç nedenin birleşimi

Uzmanlar bu çalışmada, Covid-19 hastalarında akciğerlerin oksijen sağlamayı nasıl ve neden durdurduğunu açıklayabilmek adına üç farklı senaryo belirledi ve bunları bilgisayarda test etti.

İlk olarak, akciğerlerin kanın nereye gideceğini düzenleme kabiliyetine bakıldı ve Covid-19’un söz konusu kabiliyeti nasıl etkilediğini incelendi.

Normal şartlarda, enfeksiyondan kaynaklanan hasar sebebiyle akciğerler fazla oksijen toplamazsa kan damarları bu bölgede daralıyor ve bu aslında iyi bir şey. Çünkü damarlar daralınca, oksijenle dolu kan akmaya zorlanıyor ve bu sayede vücudun geri kalanına oksijen verilebiliyor.

Ancak Herrmann’a göre, bazı Covid-19 hastalarının akciğerleri, kan akışını. hasar görmüş bölgeyle sınırlandırma kabiliyetini kayberek muhtemelen damarları daha çok açtı. Bu da CT taramasında tespit edilmesi veya ölçülmesi zor bir durum.

Ekip daha sonra, pıhtılaşmanın, akciğerlerin farklı kısımlarındaki kan akışını nasıl etkileyebileceğini inceledi. 

Uzmanlar, kan damarları zarının, Covid-19 enfeksiyonu sebebiyle iltihaplandığında, akciğerlerin içinde tıbbi taramalarda görülemeyecek kadar küçük pıhtılar meydana gelebileceğini söyledi. 

Bunun oksijen yetmezliğine neden olabileceğini belirtilirken hastalarda görülen seviyelerdeki kadar düşük oksijen yetersizliğine tek başına yol açamayacağı da vurgulandı.

Son olarak araştırmacılar, Covid-19’un, akciğerlerin standart seviyede çalışabilmesi için ihtiyaç duyduğu havadan kana akış oranına müdahale edip etmediğine baktı.

Uyumsuz havadan kana akış oranı, halıhazırda astım gibi birçok solunum yolu hastalığında ortaya çıkan bir durum.

Çalışma, bunun oksijen yetmezliğine neden olması için, akciğerin, taramalarda yaralı ya da anormal gözükmeyen kısımlarında uyumsuzluk olması gerektiğini ortaya koydu.

Bulgular, bu üç nedenin birleşiminin, Covid-19 hastalarındaki oksijen yetmezliğinin sorumlusu olduğunu öne sürdü.

Profesör Suki, her bir hastanın virüse farklı tepki verdiğini ve kandaki oksijen düşüklüğünü anlamanın, hastaya uygun tedavi geliştirme adına önemli olduğunu da ifade etti.