'Tek eser': Kız Kulesi'nin M.Ö.'ye dayanan 'var olma' mücadelesi...
Restore edildiği söylenerek çevresi kapatılan Kız Kulesi’nin söküldüğü iddia edilmişti.
Sosyal medyada büyük tepki çeken olaya ilişkin Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü'nden açıklama geldi. Üsküdar Belediye Başkanı Hilmi Türkmen ise “Restorasyon sıkıntısız bir şekilde devam ediyor. Hiçbir problem yok. Her gördüğünüz görsele inanmayın” dedi.
Peki, Kız Kulesi nerede, ne zaman yapıldı? Kız Kulesi ne amaçla kullanılıyordu?
Kız Kulesi; hakkında çeşitli rivayetler anlatılan, efsanelere konu olan, İstanbul Boğazı'nın Marmara Denizi'ne yakın kısmında, Salacak açıklarında yer alan küçük adacık üzerinde inşa edilmiş yapıdır.
Üsküdar'ın sembolü hâline gelen kule, Üsküdar’da Bizans devrinden kalan tek eserdir. MÖ 24 yıllarına kadar uzanan tarihî bir geçmişe sahip olan kule, Karadeniz’in Marmara ile birleştiği yerde küçük bir ada üzerinde kurulmuştur. Bazı Avrupalı tarihçiler buraya Leander Kulesi derler.
'BİR OK ATIMI UZAK'
Evliya Çelebi kuleyi şöyle tarif eder:
“Deniz içinde karadan bir ok atımı uzak, dört köşe, sanatkârane yapılmış bir yüksek kuledir. Yüksekliği tam 80 (seksen) arşındır. Sath-ı mesehası iki yüz adımdır. İki taraftan kapısı vardır.''
KIZ KULESİ NE ZAMAN İNŞA EDİLDİ?
Kız Kulesi’nin tarihi milattan önceki zamanlara kadar uzanıyor. Tarihi kanıtlara baktığımızda kuleden ilk olarak MÖ 410 yılında söz edildiğini görüyoruz.
Atinalı Alkibiades tarafından inşa edilen kule, Boğaz’dan geçen gemileri kontrol etmek ve vergi almak amacı ile kullanılıyormuş. İstanbul, Roma hakimiyetine geçtikten sonra Bizans İmparatoru Manuel Komnenos (I. Manuil) yapıyı taşlarla güçlendirip tam bir kule olarak tasarlatmış ve bir savunma binası haline getirmiş.
Bugün görülen kulenin temelleri ve alt katın önemli kısımları, II. Mehmed devri yapısıdır. Üstündeki madalyon hâlindeki bir mermer levhada, kuleye şimdiki şeklini veren Sultan II. Mahmud'un, hattat Rasim’in kaleminden çıkmış 1832 tarihli bir tuğrası vardır.
KIZ KULESİ NE AMAÇLA KULLANILIYORDU?
İlk olarak Yunan döneminde bir mezara ev sahipliği yapan bu ada, Bizans döneminde inşa edilen ek bina ile gümrük istasyonu olarak kullanılmıştır.
Osmanlı döneminde ise gösteri platformundan savunma kalesine, sürgün istasyonundan karantina odasına kadar birçok işlev yüklenmiştir. Asli görevi olan ve yüzyıllardan beri varlığı ile insanlara, geceleri ise geçen gemilere göz kırpan feneri ile yol gösterme işlevini hiç kaybetmemiştir.
Kız Kulesi 2000 yılında restore edilerek artık çatal ve bıçak seslerinin duyulduğu bir mekân haline dönüştürülmüştür. Kız Kulesi'ne ulaşım, Salacak ve Ortaköy'den sandallarla yapılmaktadır.
KIZ KULESİ NE AMAÇLA KULLANILIYORDU?
Çok eski tarihî geçmişi olan Kız Kulesi, bir zamanlar Boğaz'dan geçen gemilerden vergi alınmak maksadı ile kullanılmıştır. Kule ile Avrupa yakası boyunca büyük bir zincir çekilmiş ve gemilerin Anadolu yakası ile Kız Kulesi arasından geçişine (O zamanlar gemi boyutları küçük olduğu için geçebilmekteydi.) izin verilmiştir.
Bir süre sonra kule, zinciri taşıyamamış ve Avrupa yakasına doğru yıkılmıştır. Kuleden suyun içine bakıldığında yıkıntıları görülmektedir.
KIZ KULESİ HAKKINDA İLGİNÇ BİLGİLER
1) Kulenin mimarı ya da kuleyi gerçekte kimin yaptırdığı belirsizdir.
2) MÖ 341 yılında Yunanlı Chares (ya da Kharis), kulenin bulunduğu alana eşi için mermerden bir anıt lahit inşa ettirmiş. Kız Kulesi’nin eski isimlerinden biri olan Damalis buradan gelir. Damalis, Chares’in eşinin ismidir.
3) İstanbul’un fethinden sonra kule yıkılmış ve yerine ahşap bir model inşa edilmiş. Bu ahşap kule de kayıtlara göre 1719 yılındaki bir yangında yok olmuştur.
4) Kule, 1830 yılındaki kolera salgınında bir karantina merkezi olarak kullanıldı.
5) Fatih Sultan Mehmet, İstanbul’u fethettikten sonra bu kuleyi bir kaleye dönüştürmüş ve etrafına toplar yerleştirmiş. İstanbul Boğazı’nın güçlü savunması sayesinde kaleye ihtiyaç duyulmamış ve zaman içinde burası bir gösteri merkezi haline gelmiş.
6) 2014 yılında kuleye haciz için gelen avukatlar, restoranın günlük hasılatına el koyup, tekneyle kuleden ayrıldı.
KIZ KULESİ EFSANESİ NEDİR?
Kız kulesi birçok efsaneye konu olmuştur ancak bunlardan en bilineni Bizans kralının kızını konu alan hikayedir.
Bizans krallarından birinin kızı olmuş ve kız hakkında bir kehanet ortaya atılmış. Prenses, 18 yaşında bir yılan tarafından sokularak ölecekmiş. Bunu duyan kral, denizin ortasındaki adada bulunan kuleyi kızı için hazırlatarak, prensesin yaşayabileceği bir alana dönüştürmüş. Prenses 18 yaşına gelince hizmetçilerin getirdiği bir üzüm sepetinin ya da prensese aşık olan genç bir subayın getirdiği çiçek sepetinin içine saklanan yılan adaya ulaşmış ve prensesi sokarak öldürmüş.
KIZ KULESİ ZİYARET SAATLERİ VE ULAŞIM
Kız Kulesi Müzesi ziyaret saatleri 09.00-19.00 arası. Akşam saatlerinde sadece Kuledevar isimli restoran açık. Buraya da rezervasyonsuz girilemiyor.
KIZ KULESİNE NASIL GİDİLİR?
Kız Kulesi’ne gitmek için Üsküdar ve Kabataş üzerinden yapılan tekne seferlerine katılabilirsin. Üsküdar kalkışlı Kız Kulesi seferleri 09.15-18.30 saatleri arasında her 15 dakikada bir yapılıyor. Kabataş-Kız Kulesi seferleri ise hafta sonu 10.00-18.00 arasında her saat başı düzenleniyor.
Gündem olan restorasyon çalışması, 1995'te kulenin başına gelenleri akla getirdi!
1995’te Restore Et-İşlet-Devret sistemiyle 49 yıllığına bir turizm şirketine kiralanmasının ardından o dönem girişilen restorasyon, Kule’nin başına gelen en talihsiz olay olarak biliniyor.
Kız Kulesi'nin 1995 yılındaki restorasyonunun mimari müellifi, meslekten yıllarca men edildi. Ancak kule tüm talihsizliklere rağmen varlığını ve hatıratını bir şekilde korumayı başarabildi.