Karşıyaka’daki köşkün adı, 'Zübeyde Hanım Köşkü' olmalı

Uşakizade ailesi tarafından Karşıyaka yaptırılan ‘Latife Hanım Köşkü Anı Evi’, Atatürk’ün annesi Zübeyde Hanım’ın 28 gün yaşayıp 14 Ocak 1923 tarihinde vefat ettiği köşktür. 

Çiftlik evi olarak Karşıyaka istasyonu bitişiğinde inşa edilen ‘Latife Hanım Köşkü Anı Evi’, Göztepe’deki ‘Uşakizade Köşkü’ ile aynı tarihlerde yapılmış olduğu tahmin edilmektedir.

Latife Hanım’ın babası Muammer Bey’in 1951 yılında ölümünden sonra, Karşıyaka’daki bu köşk; önce dershane olarak; daha sonra çeşitli amaçlarla Uşakizade ailesi tarafından kiraya verilmiş, sonra da satılmıştır. 

Zübeyde Hanım’ın mezarını 2004 yılında adeta çiçek bahçesine çeviren Karşıyaka Belediyesi, 2006 yılında ise Latife Hanım Köşkü’nü satın almıştır. İzmir Valiliği’nin katkılarıyla Karşıyaka Belediyesi’nce restore edilen bu yapı, “Latife Hanım Köşkü Anı Evi” olarak 9 Temmuz 2008 tarihinde yapılan törenle hizmete girmiştir. 

“Latife Hanım Köşkü” bodrum dâhil üç katlıdır. ‘Latife Hanım Köşkü’nün ikinci katında; balmumu heykellerinin yer aldığı Zübeyde Hanım, Gazi ve Latife Hanım anı odaları bulunmaktadır. 

Köşk’ün, Gazi ve annesiyle ilişkin öyküsüne bu makalemde yer vermek istiyorum. Başyaver Salih Bozok, anılarında o günleri şöyle anlatmıştır: 

“Mektupta; Gazi’nin savaşta bindiği Sakarya adlı atı ile birkaç teneke de balı, hediye olarak, kendi emrindeki muhafızlarından iki üç erle birlikte İzmir’e gönderdiklerini yazdırttı. 

Gazi; ‘Annemle birlikte İzmir’e gideceksin. Yalnız şunu da söyleyeyim ki, eğer annem yolda ölürse, Ankara’ya yakın iseniz buraya gelirsin. İzmir’e yakın iseniz orada benim her zaman ziyaret edebileceğim bir yere gömersiniz.’”

Gazi’nin Emir eri Ali Metin, 18 Aralık 1922 tarihinde Karşıyaka’ya trenle gelen Zübeyde Hanım ile Latife Hanım’ın ilk tanışmalarını şöyle anlatmıştır:

“İzmir halkı Zübeyde Hanım’ı çok iyi karşıladı, yakınlık gösterdi. Zübeyde Hanım dizlerinden rahatsızdı. Çok zor yürüdüğünden hasır koltukla taşınıyordu. Zübeyde Hanım, ilk ziyaretine gelen İzmirlileri vagonunda kabul etti. …Ben de dışarıya çıkıp Latife Hanım’ın Zübeyde Hanım’a su getirmesini temin ettim.”

Ankara’dan hasta olarak İzmir’e gelen Zübeyde Hanım, hekimlerin ve Latife Hanım’ın itinalı bakımlarına rağmen Karşıyaka’daki Uşakizadelerin köşkünde 14 Ocak 1923 tarihinde vefat etmiştir. Zübeyde Hanım’a İzmir’de eşlik eden Salih Bozok, o günleri şöyle anlatır:

 “Gazi Paşa’ya her akşam annelerinin hastalığı hakkında bilgi verirken, Latife Hanım’ın hastaya karşı yerine getirdiği hizmetleri de bildirmekteydim. Bir ay sonra hastamız hayata gözlerini yumdu.”

15 Ocak 1923 günü öğleden sonra yapılan cenaze törenine sanki bütün İzmir katılmıştı. Başta vali, memurlar, komutanlar olduğu halde oluşan cenaze alayının boyu bir kilometreyi bulmuştu. Okulların getirdiği çelenkler mezarın üstünü örtmüştü. Paşalar cenaze alayının önünde yürümekte idiler. 

Siyah bir manto giyen Latife Hanım, Zübeyde Hanım’ın cenaze alayını bir faytona binerek arkadan takip etmiştir.

Karşıyaka “Latife Hanım Köşkü” adı, devrin belediye başkanı tarafından verilmiştir. Israrım; “Zübeyde Hanım Köşkü” adının verilmesiydi. Başaramadım.  Göztepe’deki köşkün adı; “Uşakizade Latife Hanım Köşkü” idi, her iki köşkün adı da aynı olunca, doğal olarak gezenler tarafından karışmaya başladı. Köşkün adını; “Uşakizade Köşkü” olarak değiştirdik.  Gönlümden, Karşıyaka’daki köşkün adı; “Zübeyde Hanım Köşkü” olmalı geçiyor, ya siz ne dersiniz?

Ahmet Gürel
Atatürk Araştırmacısı