Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın İzmir’deki dinlenme günleri

Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal, geçen askerlik hayatının 18 yılını hep cephelerde geçirmiştir. Şimdi de ülkesini ‘ümmet’ idaresinden ‘Cumhur’un idaresine geçirmişti. Artık, dış düşmanlarla mücadele yerine hem dış hem de iç düşmanlarla mücadele devri başlamıştı.

Cumhurbaşkanı seçildikten 13 gün sonra, yorgun olan kalbi ciddi bir uyarı işareti vermiş ve ilk kalp krizini geçirmişti. 11 Kasım 1923 günü, Cumhurbaşkanı, Çankaya Köşkü’nde öğle yemeği yerken sol kolunun dirseğinden göğsüne kadar vuran şiddetli bir sancıyla kıvranmıştı. İlk müdahale anında yapılmıştı.   

13 Kasım 1923 günü, Çankaya Köşkü’nün bahçesinde yürüyüşe çıkan Cumhurbaşkanı, yorulduğunu hissetmiş ve kahve istemiştir. Kahvesinden bir yudum aldıktan sonra sandalyesinden yere düşmüş ve tekrar kalp krizi geçirmiştir. 

Latife Hanım’ın, eşinin geçirdiği krizler sırasında İstanbul’da olduğu bilinmektedir. Latife Hanım, Dr. Neşet Ömer’in de yardımıyla eşini İzmir’e ‘hava değişimine’ gitme konusunda ikna etmişlerdir. Böylece, Latife Hanım, bu seyahatle Cumhurbaşkanı’na ‘koruyucu bir dinlenme’ olanağı sağlamış olacaktı. Cumhurbaşkanı, deniz kenarında hava değişimine gitmek yolundaki doktorların önerisini yerine getirirken, verdiği kararda zatürree geçiren Latife Hanım’ın hava değişimine ihtiyacı olduğu düşüncesi de önemli bir rol oynamıştır.         

Gazi’nin Cumhurbaşkanı olarak İzmir’e ilk gelişi olan bu gezi; 02 Ocak’ta başlayıp, 22 Şubat 1924 günü sona ermiştir. Cumhurbaşkanı ve eşini getiren tren Basmane Garı’na ulaştığında tören yapılmaması istenmesine rağmen İzmir sabahtan itibaren baştanbaşa bayraklarla donatılmış, halk Cumhurbaşkanı ve eşinin geçeceği yolları doldurmuştu. 

İstasyonda vali, belediye başkanı, çeşitli heyetler, askeri birlikler yerlerini almışlardı. Cumhurbaşkanı ve eşi trenden inerek karşılayıcılarla görüşmüş, askeri birliği selamlayarak, halkın coşkun gösterileri arasında otomobille kendileri için hazırlanan Buca’daki Forbest Köşkü’ne gitmişlerdir.

03 Ocak 1924 Perşembe günkü Salih (Bozok) Bey’in notları şöyledir:

“Perşembe sabahı Gazimiz, Kurmay Albay Tevfik Bey ile birlikte yatmış olduğumuz odaya geldiler. Biz henüz yataklarımızın içindeydik. Gazi Hazretleri de gecelikleri ile bulunuyorlardı:

Ne yapıyorsunuz? Geceyi nasıl geçirdiniz? Ben hiç uyumadım. Burada fazla kalmak doğru değildir. Hemen kalkınız ve hazırlanınız. Buradan çıkıp gidelim’ dediler.   

Derhal kalktık. Eşyalarımızı toplayıp harekete hazır hale geldik. Otomobiller geldi. Ben, Doktor, Latife Hanımefendi Göztepe’deki evin vaziyetini görmek ve icap eden önlemde bulunmak üzere herkesten önce Forbest Köşkü’nü terk ettik.

Göztepe’ye geldiğimiz zaman evde büyük bir noksan görmedik. Öğle yemeğini yedik. Bütün arkadaşlar için selamlık dairesi tahsis edildi. Herkes kendisine gösterilen odayı tertip ve tanzim ile akşama kadar meşgul oldu. Her iş bittikten sonra akşama yemeği için harem dairesinde toplandık. Yemekten sonra bir müddet sohbet ettikten sonra yatak odalarımıza çekildik. Forbest Köşkü’ne göre buradaki istirahatımız çok güzeldi.”

Buca Forbes Köşkü’nden niye Uşakizade Köşkü’ne gidildiğini haftaya anlatacağım. Hoşça kalın, Atatürk’le kalın.

Ahmet Gürel
Atatürk Araştırmacısı