Tiyatro üstadı: Ferhan Şensoy 70 yaşında

Ferhangi Şeyler oyunuyla tiyatro sahnesinin senelerce tozunu yutan, Türk tiyatro, sinema ve televizyon oyuncusu; roman, deneme, günlük, televizyon dizisi ve film senaryoları yazarı, şair ve Ortaoyuncular tiyatro topluluğunun kurucusu Ferhan Şensoy doğum gününde unutulmadı. Tiyatronun üstadı olarak kabul edilen Şensoy, hem kendi dönemini hem de kendinden sonraki sanatçıları etkileyerek Türk Tiyatrosu'nda kendine özgü bir yer edindi.

20 YAŞINDA PROFESYONEL OYUNCULUĞA BAŞLADI

1951'de Samsun'un Çarşamba ilçesinde doğan Ferhan Şensoy'un annesi Müjgan Şensoy ilkokul öğretmeni, babası Yusuf Cemil Şensoy ise tüccar ve o dönem Çarşamba belediye başkanıydı. İlk öykü ve şiirleri Yeni Ufuklar ve Soyut dergilerinde 1969 yılında yayımlanan Şensoy'un, yazdığı skeçler de Devekuşu Kabare'de 1970 yılında oynanmaya başladı. Galatasaray Lisesi'nde de bir süre okuyan Şensoy, 1970 yılında Çarşamba Lisesi’nden mezun oldu.

1971 yılında Grup Oyuncuları çatısında ilk profesyonel oyunculuk deneyimini yaşayan Şensoy, 1972-1975 yılları arasında Fransa ve Kanada'da tiyatro eğitimine ve çalışmalarına Jerome Savary, Andre-Louis Perinetti gibi isimlerle devam ederken Montreal'de Ce Fou De Gogol adlı oyunuyla 1975'te En İyi Yabancı Yazar ödülünü aldı. Yine Montreal’de Theatre De Quatre - Sous’da da, yönetmenliğini yaptığı, Harem Qui Rit isimli müzikalde oynadı. Aynı yıl Türkiye'ye döndü. Türkiye'ye dönmesinin ardından, 1976’da Ali Poyrazoğlu Tiyatrosu'nda, yazarlığını da yaptığı Dur Konuşma Sus Söyleme adlı oyunda rol alan Şensoy, Türk Yazarları Tiyatrosu’nda da oyunculuk ve yönetmenlik yaptı. Aynı sene ilk televizyon skeçlerini yazmaya başlayan Şensoy, Ali Poyrazoğlu'yla beraber rol aldığı bu skeçlerin birinde, bir garson rolüyle ilk kez televizyona çıktı. Nisa Serezli - Tolga Aşkıner Tiyatrosu'nda oyunculuk yapan Şensoy, yine 1976 senesi içinde, TRT’ye ve Devekuşu Kabare Tiyatrosu'nda çeşitli skeçler yazdı.

DİZİSİ TRT’DE YASAKLANDI

1978’de, ilk kitabı Kazancı Yokuşu’nun yayınlanmasının ardından, yönetmenliğini Temel Gürsu’nun yaptığı Kızını Dövmeyen Dizini Döver ile ilk kez bir film çalışması yapan Şensoy, aynı yıl Mete İnselel ile Anyamanya Kumpanya Tiyatrosu’nu kurdu ve kendi eseri olan, İdi Amin Avantadan Lavanta oyununda rol aldı ve yönetmenlik yaptı. Yine 1978'de, yazdığı Bizim Sınıf adlı televizyon dizisi ikinci bölümden sonra öğretmenlerin manevi şahsiyetini tezyif ettiği gerekçesiyle TRT'de yasaklandı. Daha sonra Bizim Sınıf, Ali Poyrazoğlu Tiyatrosu'nda sahnelenecekti. Oyuncu olarak katıldığı Evdekiler ve Giyim Kuşam Dünyası televizyon dizileri de yayından kaldırıldı. O sene, Anyamanya Kumpanya’dan ayrılan Şensoy, daha sonra Ayfer Feray Tiyatrosu’na geçti ve oyunculuğa burada devam etti.

1979'da TRT'de, kendi yazdığı Sizin Dershane dizisinde oyunculuk yapan Şensoy, Ayfer Feray Tiyatrosu’nda da yine kendi yazıp yönettiği ve müziklerini yaptığı Hayrola Karyola oyununda rol aldı. Stardust Gece Kulübü’nde, yazdığı Dedikodu Şov isimli bir kabare gösterisini, Adile Naşit, Perran Kutman, Pakize Suda, Sevda Karaca ve İstanbul Gelişim Orkestrası'yla sahneleyen Şensoy, aynı kulüpte, Arda Uskan'ın yazıp, Fuat Güner'in müziklerini yaptığı Kukla ve Kuklacı Kabare gösterilerinde rol aldı.

‘ORTAOYUNCULAR’ ADIYLA KENDİ TİYATROSUNU KURDU

1980 yılında Ortaoyuncular adıyla, kendi tiyatrosunu kurdu. 14 Mart 1980'de Harbiye'de, Yapı Endüstri Merkezi Salonu’nda ilk kez perdelerini açan ve günümüze dek 50'yi aşkın oyunun oynandığı Ortaoyuncular’ın bünyesinde, ayrıca Nöbetçi Tiyatro adlı bir gençlik grubu kurarak, yeni tiyatro sanatçılarının yetiştirilmesine katkıda bulundu.

Şahları da Vururlar oyununda yönetmen ve oyuncu olarak yer alan Şensoy’un, Fuat Güner'le birlikte müziklerini de yaptığı oyunu, Avni Dilligil Jüri Özel Ödülü ve Dergi-13’ün, En Başarılı Oyun Ödülü’ne layık görüldü. Kenter Tiyatrosu'nda dört haftalık gösteriden sonra, Ortaoyuncular, Şahları da Vururlar’ı, 10 Kasım 1980'de taşındıkları Beyoğlu'ndaki Küçük Sahne'de sahnelemeye devam etti. 1981'de, Parasız Yaşamak Pahalı’yı yazan ve Kahraman Bakkal Süpermarkete Karşı oyununu yazan ve yöneten Şensoy, Fuat Güner ve Özkan Uğur'un müziklerini yaptığı oyunda, Zeliha Berksoy'la beraber rol aldı. Şahları da Vururlar, oyunun gösterileri sürerken, Ortaoyuncular Yayınları'nın ilk kitabı olarak yayımlandı.

Şensoy, Küçük Sahne'nin 30. yılı dolayısıyla, Suzan Uztan ve Mücap Ofluoğlu'nu Ortaoyuncular’a konuk ederek, Aleksiev Arbuzov’un Eski Moda Komedya’sında oynadı. Ofluoğlu'nun sahneye koyduğu oyunun dekorunu yapan Şensoy’un oyundaki performansı kendisine, Tiyatro-81’in, En İyi Erkek Oyuncu Ödülü’nü getirdi. 1982'de, Afitap'ın Kocası İstanbul kitabının yayımlanmasının ardından, Nöbetçi Tiyatro (Nöbetçi Oyuncular)'da Friedrich Dürrenmatt'ın Büyük Romülüs oyununu, En Büyük Romülüs Başka Büyük Yok adıyla sahneye koydu. Ayrıca kendi eseri Kiralık Oyun’u yönetti, oyunun müziklerini yaptı ve rol aldı.

1983'te, Harbiye Orduevi'nde askere alınan Şensoy, Çorlu'nun Ulaş köyüne asker olarak gitti. Bertolt Brecht'in, 7 şiirinden yola çıkarak yazdığı Anna'nın Yedi Ana Günahı’nı yöneten Şensoy, Fırıncı Şükrü, Deli Vahap, Nuri ve Ötekiler oyununu yazdı ve yönetti. 1984'te, Nöbetçi Tiyatro’da, Afitap'ın Kocası İstanbul’u sahnelemesinin ardından, İstanbul'u Satıyorum oyununu yazan Şensoy, askerliği bitince Şahları da Vururlar’la yeniden sahneye çıkmaya başladı. O sene kendi yazdığı Köşedönücü adlı televizyon dizisinde oynayan Şensoy, yeniden yazıp yönettiği ve müziklerini yaptığı, Hayrola Karyola oyununda sahneyi, Nurhan Damcıoğlu ile paylaştı. 1985'te, Aristofanes’ten Eşek Arıları’nı yeniden yazan Şensoy, oynadığı oyunu yönetirken, Köşedönücü filminin senaryosunu yazdı ve yönettiği filmde oynadı. Daha sonra, Nöbetçi Tiyatro’da bir Anton Çehov kurgusu olan, Çehov'lardan Bir Demet’i sahneye koydu.

1986 yılında yayınlanan Gündeste kitabının ardından, Karl Valentin'in skeçleri ve yaşamından yazdığı ve yönettiği, İçinden Tramvay Geçen Şarkı oyununda, sahneyi Hümeyra ve Grup Gündoğarken ile paylaştı. Aynı sene, yazdığı Şey Bey televizyon dizisinde de oynayan Şensoy, Parasız Yaşamak Pahalı adlı oyununu film senaryosu olarak yeniden yazdı ve yönetmenliğini yaptığı filmi çekti. Senaryosunu yazıp oynadığı, Bir Bilen filmini de yöneten Şensoy’un o sene, Ayna Merdiven adlı bir kitabı daha yayımlandı.

MUZIR MÜZİKAL’İ YÜZÜNDEN HAPİS CEZASI ALDI

1986'da yazıp yönettiği Muzır Müzikal adlı müzikal, tepki ile karşılaştı. 7 Şubat 1987 günü oyunun 77. gösterisinden sonra, sahnelendiği Şan Tiyatrosu şüpheli bir biçimde yandı. Grup Lokomotif, Derya Baykal, Bülent Kayabaş, Sevil Üstekin ve Tarık Pabuçcuoğlu'nun sahne aldığı oyun yüzünden mahkemeye verilen Şensoy, 21 gün hapis cezasına çarptırıldı. Muzır Müzikal’in son bulmasının ardından tek kişilik bir gösteri olan Ferhangi Şeyler'de oynamaya başlayan Şensoy, daha sonra Varsayalım İsmail adlı yazıp yönettiği televizyon dizisindeki performansıyla, Nokta’nın Doruktakiler ödülünün sahibi oldu. 1988'de, kendisine Ulvi Uraz Ödülü ve Sanat Kurumu Ödülü’nü getiren, İstanbul'u Satıyorum oyununu yeniden yazdı ve müziklerini yaptı. Münir Özkul ve Erol Günaydın'ın katılımıyla oynanan oyunun yönetimini de üstlendi. Düşbükü kitabını yayımladı.

İstanbul Şehir Tiyatrosu'nda, Haldun Taner'in Keşanlı Ali Destanı'nı sahneye koyan Şensoy, o sene, Anca Visdey'in Don Juan ile Madonna oyununu Fransızca’dan çevirdi. Yönettiği oyunda, oyuncu Derya Baykal'la sahneyi paylaşan Şensoy, daha sonra Baykal’la hayatını birleştirdi. Bu evlilikten Müjgan Ferhan (1989) ve Neriman Derya (1990) adında iki kızı oldu. 1988 yılında Soyut Padişah'ı yazan Şensoy, 1989’da oyununu yönetti ve rol aldı. İstanbul'u Satıyorum ve Ferhangi Şeyler gösterileri sürerken; Avni Dilligil Ödülü, İsmail Dümbüllü Ödülü, Nasrettin Hoca Mizah Ödülü, Kültür Bakanlığı Jüri Özel Ödülü, Hey Girl Dergisi Yılın Oskarları gibi ödüllerin sahibi oldu.

KAVUĞU MÜNİR ÖZKUL’DAN DEVRALDI

1989'da Kel Hasan Efendi'den günümüze gelen Ortaoyuncuları Kavuğu’nu Münir Özkul'dan devralan Şensoy, tarihî Ses Opereti'ni onardı ve Ses 1885 adıyla açtı. Sahnenin onarılmasının ardından Ortaoyuncular, Soyut Padişah’ı oynadıkları Küçük Sahne’den Ses 1885’e taşındılar. Aynı yıl, yönetmenliğini Yavuz Özkan'ın yaptığı Büyük Yalnızlık filminde Sezen Aksu ile birlikte oynadı. 1990'da, Pierre Henri Cami’nin yaşamı ve yapıtlarından yola çıkarak yazdığı Yorgun Matador’u yönetti.

1991 senesinde, Ünye'li amatör yazar Cihan Öksüz’ün skeçlerinden oluşturduğu, Aşkımızın Gemisi Fındık Kabuğu oyununda yönetmenlik ve oyunculuk yapan Şensoy’un İstanbul'u Satıyorum adlı eseri, Tomris Uyar tarafından İngilizce’ye çevrildi. Aynı sene, Güle Güle Godot’yu ve Show TV için yaptığı, Varsayalım İsmail dizisini yeniden yazan Şensoy, yayımlanan Kahraman Bakkal Süpermarkete Karşı kitabı ile bir kez daha Nokta Dergisi’nin Doruktakiler Ödülü’nü kazandı. 1992’de, İngilizce Bilmeden Hepinizi I Love You kitabı yayımlandı. Yazdığı ve yönettiği, Fikret Kızılok'un müziğini yaptığı, Köhne Bizans Operası’nda oynadı.

2002’de, Ortaoyuncular’la sahneyi paylaştığı, Kahraman Osman isimli oyununu yazan Şensoy, Rum Memet isimli öykü kitabının yayımlandığı 2002 senesinin Kasım ayında, Biri Bizi Dikizliyor adlı oyunu yazdı. Ortaoyuncular’la beraber oynadığı oyunun dekor ve kostümünün tasarımını da yapan Şensoy, o sene Sanat Kurumu En İyi Yazar Ödülü ve Afife Jale - Muhsin Ertuğrul Ödülü’nün sahibi oldu. Şensoy’un, İngilizce Bilmeden Hepinizi I Love You adlı kitabı, Nicole Gagnon tarafından Fransızcaya çevrilerek, Montreal’de Fransızca – Türkçe olarak, Bizim Anadolu Dergisi’nde, parçalar hâlinde yayımlandı. Ferhangi Şeyler, Amsterdam ve Rotterdam’da da sahnelenerek, 1495. gösterisine ulaşırken, Felek Bir Gün Salakken adlı eseri de, 496. gösterisine ulaştı.

2009'da 2019 - Bilimsiz, Kurgusal Güldürü oyununu yazdı, yönetti, dekoru, giysileri ve müziği hazırladı. Oyun 24 Ocak'ta Ortaoyuncular ile sahnelenmeye başladı. 2009 yılında, "Yılın En İyi Yapım", "En İyi Yönetmen" ve "En İyi Erkek Oyuncu" dallarında 34. İsmet Küntay Tiyatro Ödülleri'nin sahibi Ses 1885-Ortaoyuncular'ın 2019 oyunuyla Ferhan Şensoy oldu.

2010'da Ruhundan Tramvay Geçen Adam ve İşsizler Cennete Gider oyunlarını yazan Şensoy, bu oyunları yönetti, giysi ve dekorunu yapıp Ortaoyuncular ile sahneledi. 2011 yılında Aydınlık gazetesinde haftalık köşe yazıları yazmaya başladı. Prömiyeri 15 Mart 2012'de yapılan Nasri Hoca ve Muhalif Eşeği oyununu yazdı, yönetti ve Ortaoyuncular'la sahneye koydu. Sırasıyla 2012 yılında Başkaldıran KurşuNkalem kitabı, 2015 yılında Kedittin Direniş kitabı ve en son 1 Kasım 2019 tarihinde Gecedeste kitabı Ortaoyuncular Yayınları tarafından yayımlandı.

ÖDÜLLERİ

1975 Montreal - En İyi Yabancı Yazar (Ce Fou De Gogol)

1980 Avni Dilligil - Jüri Özel Ödülü (Şahları Da Vururlar)

1981 Tiyatro-81 - En İyi Erkek Oyuncu (Eski Moda Komedya)

1987 Nokta Dergisi Doruktakiler (Muzır Müzikal)

1988 Ulvi Uraz Ödülü (İstanbul'u Satıyorum)

1988 Sanat Kurumu Ödülü (İstanbul'u Satıyorum)

1989 Avni Dilligil Ödülü (İstanbul'u Satıyorum)

1989 İsmail Dümbüllü Ödülü

1989 Nasrettin Hoca Mizah Ödülü

1989 Kültür Bakanlığı Jüri Özel Ödülü

1991 Nokta Dergisi Doruktakiler (Kahraman Bakkal Süpermarkete Karşı kitabı ile)

1993 Avni Dilligil - En Özgün Oyun (Şu Gogol Delisi)

1993 Altın Objektif Ödülü

1994 İsmail Dümbüllü Ödülü (Seyircili Seyir Defteri ve Kırkambar-Gece Tiyatrosu kabare gösterisi

1995 Kültür Bakanlığı - En İyi Topluluk

1997 En Başarılı İletişimciler Ödülü - En İyi Deneme Yazarı

2000 Avni Dilligil - En İyi Yönetmen (Fişne Pahçesu – Çehov Lazdur Laz Kalacaktur)

2001 Avni Dilligil - En İyi Yazar (Sahibinden Satılık Birinci El Ortaoyunu)

2001 Unima Geleneksel Türk Tiyatrosu’na Hizmet Ödülü

2002 Sanat Kurumu - En İyi Yazar

2002 Afife Jale - Muhsin Ertuğrul Ödülü

2004 Türsak Onur Ödülü (Pardon)

2004 Nokta Dergisi Doruktakiler

2005 Deneme Sahnesi - En İyi Erkek Oyuncu

2005 Nasrettin Hoca Altın Eşek Gülmece Ödülü

2006 Mizah Üretenler Derneği - En İyi Senaryo (Pardon)

2007 İsmet Küntay Ödülü - En İyi Oyun Yazarı (Fername)

2007 Altın Sayfa Son Beş Yılın En İyi Mizah Kitabı (Elveda SSK)

2009 İsmet Küntay Ödülleri - En İyi Yapım, En İyi Yönetmen, En İyi Erkek Oyuncu (2019)

2009 İTÜ En İyileri Seçiyor - En İyi Erkek Oyuncu Ödülü, En İyi Tiyatro Oyunu Ödülü (2019)

2010 Yıldız Teknik Üniversitesi Yılın Yıldızları-En İyi Erkek Oyuncu Ödülü (Fername)

2011 İstanbul Mizah Tiyatrosu Ustalara Onur Ödülü

2011 Terakki Vakfı Onur Ödülü

2011 Karadeniz Vakfı - Tiyatro En İyi Erkek Oyuncu Ödülü

2012 İsmet Küntay Tiyatro Ödülleri - En İyi Yapım (Nasri Hoca ve Muhalif Eşeği)

2016 Tiyatro Eleştirmenleri Birliği Ödülleri - Onur Ödülü

21. Sadri Alışık Tiyatro ve Sinema Oyuncu Ödülleri Onur Ödülü

KİTAPLARI

Dündeste, 2020

Gecedeste, 2019

Kedittin Direniş, 2015

Başkaldıran KurşuNkalem, 2012

FerhAntoloji, 2011

Seçme Sapan Şeyler, 2010

Karagöz ile Boşverin Beni, 2008

Elveda SSK, 2005

Hacı Komünist, 2005

Eşeğin Fikri, 2005

Rum Memet, 2002

Kalemimin Sapını Gülle Donattım, 2001

Haldun Taner Kabare, 2000

Denememeler, 1998

Falınızda Ronesans Var, 1998

Düşbükü, 1997

Oteller Kitabı, 1996

Ayna Merdiven, 1996

İngilizce Bilmeden Hepinizi I Love You, 1994

Güle Güle Godot, 1993

Kahraman Bakkal Süpermarkete Karşı, 1991

Gündeste, 1985

Afitap'ın Kocası İstanbul, 1982

Şahları da Vururlar, 1981

Kazancı Yokuşu, 1977

OYUNLARI

Nereye de Gidiyor Lan Bu Gemi? (Prömiyer: 10 Şubat 2017)

Masal Müfettişi (Prömiyer: 22 Şubat 2013-...)

Nasri Hoca ve Muhalif Eşeği (Prömiyer: 15 Mart 2012-...)

İşsizler Cennete Gider (Prömiyer 2010-...)

Ruhundan Tramvay Gecen Adam (2010-2011) Karl Valentin, Ferhan Şensoy

2019 - Bilimsiz, Kurgusal Güldürü 2009-2010) (prömiyeri: 24 Ocak 2009, Cumartesi 20.00)

Boşgezen ve Kalfası (2008-2009)

Fername 2007-2009

Kötü Çocuk 2007 - Ali Çatalbaş

Aşkımızın Son Durağı 2006

Kiralık Oyun 2005

Uzun Donlu Kişot 31 Mart 2004-2005

Beni Ben mi Delirttim? 24 Ekim 2003

Biri Bizi Dikizliyor 2002-2003

Kahraman Osman 2002-2003

Kökü Bitti Zıkkım Zulada 29 Kasım 2001-2002

Sahibinden Satılık 1. El Ortaoyunu 9 Şubat 2001-2002

Fişne Pahçesu 2000-2002

Şu An Mutfaktayım 12 Mart 1999-2000

Parasız Yaşamak Pahalı 14 Ocak 1999-2000

Çok Tuhaf Soruşturma 13 Mart 1998-2000

Haldun Taner Kabare 1997-1998 - Haldun Taner

Aptallara Güzel Gelen Televizyon Dizileri 1996 - Anca Visdei, Ferhan Şensoy

Felek Bir Gün Salakken 1995

Üç Kurşunluk Opera 1995-1996

Şu Gogol Delisi 1994-1996

Kırkambar-Gece Tiyatrosu 1994

Seyircili Seyir Defteri 1994-1995

Köhne Bizans Operası 1993

Parasız Yaşamak Pahalı 1993

Güle Güle Godot 1992-1993

Aşkımızın Gemisi Fındık Kabuğu 1991 - Cihan Öksüz

Yorgun Matador 1990-1991 - Pierre-Henry Cami

Kahraman bakkal süpermarkete karşı 1990-1991

Soyut Padişah 1989-1990

Don Juan ile Madonna 1988-1989 Anca Vısdeı

Ferhangi Şeyler 1987-...(sürüyor)

Keşanlı Ali Destanı 1986 - Haldun Taner, Yönetmen: Ferhan Şensoy (İstanbul Şehir Tiyatroları)

İçinden Tramvay Geçen Şarkı 1986 - Karl Valentin, Ferhan Şensoy

Muzır Müzikal 1986

Eşek Arıları 1986 - Aristophanes

Hayrola Karyola 1985-1986

Fırıncı Şükrü, Deli Vahap, Nuri ve ötekiler 1983

Kiralık Oyun 1983

Eski Moda Komedya 1983 - Aleksiev Arbuzov

Anna'nın 7 Günahı 1983-1984 - Bertolt Brecht

En Büyük Romülüs Başka Büyük Yok 1982 - Friedrich Dürrenmatt, Ferhan Şensoy

Kahraman Bakkal Süpermarkete Karşı 1981-1983 Şeref

İstanbul'u Satıyorum 1980-1985

Şahları da Vururlar 1980-1985

Dedikodu Şov 1979 (kabare gösterisi)

Kukla 1979 (kabare gösterisi)

Kuklacı 1979 (kabare gösterisi)

Dur Konuşma Sus Söyleme 1976

Ce Fou De Gogol 1975

Harem Qui Rit 1975

FİLMLERİ

Muhalif Başkan-(2013)

Son Ders: Aşk ve Üniversite - Saffet Ercan Hoca (2008)

Pardon - İbrahim (2004) (Şensoy'un senaryosu)

Şans Kapıyı Kırınca - Presidente Carlos ve Kuddusi Yurdum (2004)

Büyük Yalnızlık (1989)

Bir Bilen (1986)

Parasız Yaşamak Pahalı (1986)

Köşedönücü - Köşedönücü (1985)

Kızını Dövmeyen Dizini Döver (1977)

Aşk Dediğin Laf Değildir (1976)

TELEVİZYON DİZİLERİ

İşler Güçler - Final bölümü (2013)

Boşgezen ve Kalfası - Boşgezen (1995)

Varsayalım İsmail - İsmail (1991)

Şey Bey - (1986)

Köşe Dönücü - Köşedönücü (1984)

Sizin Dersane - Adnan Pazarlama (1979)

Evdekiler (1978)

Giyim Kuşam Dünyası (1978)

Bizim Sınıf (1978)

Caniko (1976)

TELEVİZYON FİLMİ

Aktör Eskisi (2004)