Tartışmalı sosyal ağ 17 yaşında: Facebook nedir? Hakkındaki suçlamalar neler?

Dünya üzerinde aktif kullanıcı sayısı 2,7 milyara ulaşan ve en çok kullanıcı sayısına sahip sosyal ağ unvanını elinde bulunduran Facebook, Harvard Üniversitesi 2006 devresi öğrencisi Mark Zuckerberg tarafından 4 Şubat 2004 tarihinde kuruldu.

İlk başta yalnızca Harvard öğrencileri için kurulan Facebook, daha sonra Boston civarındaki okulları da içine aldı, iki ay içerisinde ise Ivy Ligi okullarının tamamını kapsadı. Facebook’un tüm e-postalara açılması ise 2006 yılında gerçekleşti.

Peki başta yalnızca Harvard öğrencileri için kurulan Facebook, nasıl bu kadar tartışılır hale geldi? Hakkındaki suçlamalar neler? İşte Facebook ve tarihçesi…

FACEBOOK NEDİR? NASIL KURULDU?

İnsanların başka insanlarla iletişim kurmasını ve bilgi alışverişi yapmasını amaçlayan bir sosyal ağ olarak ortaya çıkan Facebook, 17 yıl önce Harvard Üniversitesi öğrencisi Mark Zuckerberg tarafından, Harvard öğrencileri için kuruldu.

2004 Nisan ayında Zuckerberg, Dustin Moskovitz ve Eduardo Saverin ile beraber “TheFacebookLLC” adı altında kurulan şirketle, Facebook'a kurumsal bir kimlik kazandırıldı.

Peter Thiel tarafından Haziran 2004 tarihinde Facebook'a 500 bin Amerikan doları yatırım yapıldı. Başka bir yatırım ise Mayıs 2005’te Accel Partners’tan geldi. Partners, Facebook’a 13 milyon dolarlık bir yatırım yaptı.

2003 yılının sonlarına doğru Mark Zuckerberg tarafından yazılmaya başlanan Facebook'un ilk olarak amacı, Columbia Üniversitesi başta olmak üzere çeşitli Amerikan üniversitelerindeki öğrenciler arasındaki bağlantıyı güçlendirmekti. Üniversitelere yayılmaya başladıktan sonra, finansman, medya gibi noktalara odaklanılarak Facebook'un güçlendirilmesi amaçlandı.

Kurulduktan kısa bir süre içinde Ivy Ligi okullarının tamamını kapsadı ve ilk sene içerisinde Amerika Birleşik Devletleri'ndeki tüm okullar Facebook'ta mevcut hale geldi. Üyelerinin önceleri sadece söz konusu okulun e-posta adresiyle üye olabildikleri ağın içine, daha sonrasında liseler ve bazı büyük şirketler de katıldı. 11 Eylül 2006 tarihinde ise Facebook e-posta doğrulaması şartıyla 13 yaş üstü herkesi üye olarak kabul etmeye başladı. Bugün ise dünyanın en fazla ziyaret edilen sitelerinden biri haline geldi.

NEDEN MAVİ RENK?

Ücretsiz olan ve gelirini afişlerden, logo reklamlarından ve sponsor gruplarından alan Facebook, ismini "paper facebooks"tan alıyor. Bu form, Amerikan üniversitelerinde okulların öğrencilerine, öğretmenlerine ve çalışanlarına doldurttuğu, onları tanıtan bir form.

Facebook'un ağırlıklı olarak mavi olmasının nedeni ise kurucusu Mark Zuckerberg'in renk körü olması.

TÜRKİYE FACEBOOK KULLANIMINDA 12. SIRADA

Bugün dünya üzerinde en fazla Facebook kullanıcısına sahip ilk 10 ülke ise, Hindistan, ABD, Endonezya, Brezilya, Meksika, Filipinler, Vietnam, Tayland, Mısır, Bangladeş olurken, listede Türkiye ise 12. sırada yer alıyor.

TEKELLEŞME TARTIŞMALARI: INSTAGRAM VE WHATSAPP’I SATIN ALDI

Facebook, 2012 yılında Instagram'ı 1 milyar dolara satın aldı. 2014 yılında ise 19 milyar dolarla WhatsApp'ı bünyesine kattı.

Bu satın almalar teknolojide tekelleşme tartışmalarının da önünü açtı. Facebook, sahip olduğu uygulamaların kullanıcılar tarafından bilinmesi için bünyesindeki uygulamalarda "Facebook'tan" imzasına yer vermeye başladı.

Şirket 2017’de de, özellikle gençler arasında popüler olan ve kullanıcı sayısı 5 milyonu geçen To be Honest (TBH) isimli uygulamayı satın aldı. Facebook ve bünyesinde yer alan şirketler, bugün dünya üzerinde en çok indirilen uygulamalar arasında yer alıyor.

VERİ İHLALLERİ VE CAMBRIDGE ANALYTICA SKANDALI

Dünyada en çok kullanıcı sayısına sahip sosyal ağ olan Facebook, bu sürede kullanıcılarının verilerini izinsiz depoladığı ve kullandığı iddialarıyla gündeme gelmeye başladı. Veri ihlali tartışmalarının resmilik kazanması ise 2018’de ortaya çıkan Cambridge Analytica skandalı ile oldu.

İngiliz The Observer gazetesi, 2014 yılında 50 milyon Facebook kullanıcı profilinin İngiltere merkezli akademisyen Aleksandre Kogan ve şirketi Global Science Research tarafından toplandığını yazdı.

Kogan; tüketici, takipçi ve seçmen davranışlarını değiştirmek isteyen iş dünyası ve siyasi partilere hizmet sunan bir veri analiz şirketi olan Cambridge Analytica'yla bu bilgileri paylaşmak için bir anlaşma yaptı.

Kişilik testini yapmaları için ücret ödenen Amerikalıların ve bu kişilerin Facebook arkadaşlarının verileri ele geçirildi. Facebook'ta usulsüz veri toplandığı iddialarını ifşaa eden Christopher Wylie, Cambridge Analytica'nın seçim sandıklarındaki tercihleri etkileyebilecek ve öngörebilecek güçlü bir yazılım kullandığını ifade etti ve sistemi 'tam teşekküllü propaganda makinesi' olarak tanımladı.

Facebook ise usulsüzlük yaptıkları iddialarını reddetti ve verilerin hiçbirinin ABD'de 2016'daki başkanlık seçimlerinde kullanılmadığını söyledi. Veri ihlali yapıldığı iddialarını reddeden şirket, Kogan'a bilgilere erişebilmesi için izin verildiğini söyledi. Fakat Kogan, verileri Cambridge Analytica'yla paylaşarak ticari amaçla kullanıp ruhsat şartlarını da ihlal etmiş oldu.

Facebook, "İnsanlar bilerek bilgilerini paylaştılar, herhangi bir sisteme girilmedi, şifreler ve hassas bilgiler çalınmadı veya hacklenmedi" diyerek kendini savundu. İhlal, Facebook'un hisse senetlerinin düşmesine neden oldu. Trump'ın başkanlık kampanyasında da çalışan Cambridge Analytica şirketi, suçlamaların ardından kapatıldı.

Cambridge Analytica'nın ABD'de Donald Trump'ın başkan seçilmesinde ve İngiltere'nin Avrupa Birliği'nden çıkma (Brexit) kararının alınmasında etkili olduğu iddia ediliyor.

ZUCKERBERG ÖZÜR DİLEDİ

2018 yılında Cambridge Analytica skandalı sonrası kullanıcı bilgilerinin izinsiz paylaşılmasıyla ilgili ABD Kongresi'nde ifade veren Mark Zuckerberg senatörlerin önünde herkesten özür diledi.

Zuckerberg, sosyal medya platformunun sorumluluklarını yeterince yerine getiremediğini ifade edip "Bu çok büyük bir hataydı, benim hatamdı özür dilerim. Facebook'u ben başlattım, ben işlettim ve burada olanlardan ben sorumluyum" diye konuştu.

Facebook kurucusu, "Bize sildiklerini söylediler. Onlara inanmak açıkça bir hataydı, bunu takip etmeliydik ve denetlemeliydik. Bu hatayı bir daha yapmayacağız" dedi.

VERİ SKANDALINDAN 87 MİLYON KULLANICI ETKİLENDİ

Facebook Üst Teknoloji Yöneticisi (CTO) Mike Schroepfer, Cambridge Analytica skandalının ortaya çıktığı yıl olan 2018’de, veri ihlalinden 87 milyon kullanıcının etkilendiğini açıkladı.

Schroepfer açıklamada, "Çoğu ABD'de bulunan yaklaşık 87 milyon kullanıcıyla ilgili bilgilerin Cambridge Analytica'yla uygunsuz şekilde paylaşıldığına inanıyoruz" ifadelerini kullandı.

5 MİLYAR DOLARLIK CEZA KESİLDİ

Facebook'un 87 milyon kullanıcının bilgilerini Cambridge Analytica adlı siyasi danışmanlık şirketiyle izinsiz paylaşması üzerine sosyal medya platforuma yönelik tepkiler artarken, davalar ve cezalar da ardı ardına geldi.

Dünyanın dört bir yanından gelen ağır eleştirilerin odağındaki Facebook, yüzbinlerce kullanıcısını kaybederken, ABD ve Avrupa başta olmak üzere milyarlarca dolar cezaya çarptırıldı.

ABD Federal Ticaret Komisyonu (FTC), Facebook'un kişisel bilgileri izinsiz ve usulsüz kullanması sebebiyle 2018 yılında başlattığı soruşturmanın sonucunda sosyal paylaşım sitesine 5 milyar dolar ceza kesti. Bu ceza, 2012'de Google'a kesilen 22 milyon doları geride bıraktı ve bir teknoloji firmasına kesilen en yüksek ceza oldu.

ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) de veri ihlali nedeniyle şirkete 100 milyon dolarlık ceza verdi. Avrupa Birliği, Facebook'un veri skandalından 2 milyon 700 bin Avrupalının etkilendiğini açıkladı.

AB ayrıca, WhatsApp uygulamasının satın alınması sürecinde yanlış ve yanıltıcı bilgiler verdiği için Facebook’a 110 milyon Euro para cezası da verdi. İngiltere’de ise ülkede verilerin korunmasından sorumlu denetim kurumu İngiltere Bilgi Komisyonu Ofisi, Facebook’a veri paylaşım ihlalleri kapsamında 500 bin sterlin para cezası verdi.

Son olarak, Avustralya da, Facebook’a veri hırsızlığı nedeniyle 529 milyar dolarlık bir dava açtı.

TÜRKİYE’DEN DE CEZA GELDİ

Türkiye de veri ihlali sebebiyle Facebook’a ceza kesen ülkelerden biri oldu. Kişisel Verileri Koruma Kurulu, veri ihlalleri nedeniyle Facebook'a 1 milyon 650 bin liralık idari para cezası verdi.

Kişisel Verileri Koruma Kurulu tarafından yapılan inceleme sonucunda, veri ihlalinin Facebook sisteminin birbirinden farklı 3 özelliği olan "başkasının gözünden gör", "doğum günü kutlayıcı" ve "video yükleyici"nin etkileşimi sonucunda oluşan bir hatadan kaynaklandığı belirlendi.

Kurul tarafından Facebook'u Türkçe olarak kullanan 280 bin 959 kullanıcının söz konusu veri ihlalinden etkilendiği açıklandı.

WHATSAPP GİZLİLİK SÖZLEŞMESİ KRİZİ

Şirket, son olarak bünyesinde bulundurduğu Whatsapp’ın kullanıcılarına sunduğu yeni gizlilik sözleşmesi ile gündeme geldi.

Yayınladığı yeni gizlilik sözleşmesi ile kullanıcılarının verilerini depolayacağı, kullanacağı ve Facebook’la paylaşacağı gerekçesiyle; Whatsapp tüm dünyada eleştirilerin odağı haline geldi.

WhatsApp'ın Avrupa, Orta Doğu ve Afrika kamu politikası direktörü Niamh Sweeney, "Facebook ile veri paylaşımımızda dünyanın herhangi bir yerinde herhangi bir değişiklik yok" dese de, şirket 1 ayda dolayı milyonlarca kullanıcısını kaybetti. İnsanların Whatsapp yerine tercih ettiği Telegram 25 milyon, Signal ise 7,5 milyon kullanıcı elde etti.

Tepkilerin dinmemesinin ardından Whatsapp geri adım attı. Şirket, kullanıcılarını Facebook ile veri paylaşımına zorlayan gizlilik sözleşmesindeki yeni düzenlemenin 15 Mayıs'a ertelendiğini açıkladı. Whatsapp, sözleşmeyi kabul etmeyenlerin hesabını bu tarihe kadar silmeyecek.