Tarihi Kıbrıs müzakereleri başladı

KKTC Cumhurbaşkanı Mehmet Ali Talat ile Kıbrıs Rum yönetimi lideri Dimitris Hristofyas, Kıbrıs müzakerelerine bugün başladı. Liderler, Lefkoşa ara bölgede bulunan, halen kullanılmayan BM kontrolündeki Lefkoşa Uluslararası Havaalanı'nda görüşmeler için ayrılan binada saat 10.00'da bir araya geldi. Talat ve Hristofyas'a, BM Kıbrıs Özel Temsilcisi ve BM Misyon Şefi Taye-Brook Zerihoun ile BM Genel Sekreteri'nin Kıbrıs Özel Danışmanı Alexander Downer eşlik ediyor. Liderler ilk olarak 'yönetim ve güç paylaşımı' konusunu ele alacak.

Daha önce çalışma gruplarında ele alınan konu üzerinde taraflar uzlaşmaya varamamışlardı. Konu şimdi liderler düzeyinde ele alınacak. Kıbrıs Türk tarafı, 'yönetim ve güç paylaşımı' konusunun yürütmeden başlanmasını bekliyor. Yürütme ele alınırken, yürütmenin; başkanlık sistemi mi, başkanlık konseyi mi, parlamenter sisteme dayalı bakanlar kurulu esasına mı dayalı olacağı üzerinde durulacak. Kıbrıs Türk tarafının tutumu, kısmen Bosna-Hersek veya İsviçre'de olduğu gibi, yürütmenin 'başkanlık konseyi' şeklinde olması yönünde.

Kıbrıs Rum tarafı ise, 'başkanlık sistemini' savunuyor. Kıbrıs Rum tarafının savunduğu 'başkanlık sisteminde', bir başkan, bir başkan yardımcısı olacak, başkanlık bunlar arasında dönüşümlü olacak ve yetkileri bu iki kişi kullanacak.

Kıbrıs Türk tarafının üstünde durduğu 'başkanlık konseyinde' ise, konseyin, tarafların uzlaşacağı sayıda, Türk ve Rumlardan oluşan üyeleri olacak, başkanlık bu üyeler arasında el değiştirecek. Başkanlık görevi yüzde 70 Rumlarda, yüzde 30 Türklerde olacak.
'Güç paylaşımı' konusu kapsamında ise, yeni devlette, yürütme, yasama, yargı erklerinin nasıl kullanılacağı; bu yetkilerin ne kadarının 'federal merkezi hükümette', ne kadarının 'kurucu devletlerde' olacağı tartışması yapılacak.

İki liderin sorumluluğunda sürdürülecek görüşmelere taraflar, konuya ilişkin heyetlerle katılıyor. Heyetlerde, Annan Planı'nın müzakere edilmesi döneminde görev alan uzmanlar da yer alıyor. Cumhurbaşkanı Talat başkanlığındaki KKTC heyetinde danışmanı Özdil Nami ile birlikte Tufan Erhürman, Kudret Özersay, Reşat Çağlar ve Mehmet Dana; Hristofyas başkanlığındaki Rum heyetinde de Başkanlık Komiseri Yorgos Yakavu, Tmazos Çelebis, Muneleos Menelav, Andreas Movromadis ve Nikos Muduros bulunuyor. Bu sayı ve heyetlerde yer alacak kişiler, "müzakerelerin sorumlulukla ve tam kapasiteyle sürdürülebilmesi" amacıyla değişebilecek. Heyetlerde yer alan isimlerden bazıları 21 Mart mutabakatı uyarınca oluşturulan teknik komite ve çalışma gruplarında da yer alıyorlar. Liderler, 18 Eylül'de yeniden bir araya gelecek.

KKTC Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü Hasan Erçakıca, dün yaptığı açıklamada, "Türk tarafının tam kapasite ve yapıcılıkla çalışacağını ve Kıbrıs Rum tarafının aynı yapıcılığı ve esnekliği ortaya koyması gerektiğini" ifade ederek, "Çözümün iki halkın siyasi eşitliği ile iki kurucu devletin eşit statüsüne dayanması esas olacaktır" demişti.

Müzakerelerden önceki temaslar

Tarafların, 11 Eylül görüşmesi öncesi ada dışında temasları olmuştu. Hristofyas, 1 Temmuz'da AB dönem başkanlığını devralacak İsveç'te, ardından da Londra'da temaslarda bulundu. Halen Brüksel'de olan KKTC Cumhurbaşkanı Talat da bu akşam adaya dönecek.

BM Genel Sekreteri'nin Kıbrıs Özel Danışmanı Alexander Downer da, KKTC ve Kıbrıs Rum kesimindeki temaslarının ardından Atina ve Ankara'yı ziyaret eti.

Liderler 6. kez görüşüyor

Talat ve Hristofyas, 21 Mart'ta başlayan süreç kapsamında bugün 6. kez biraraya geldi. Liderler, 21 Mart'ta, 23 Mayıs'ta, 1 Temmuz'da, 25 Temmuz'da ve 3 Eylül'de görüştü. 3 Eylül'de yapılan görüşme, kapsamlı müzakereler başladığı için törensel nitelikte oldu ve liderler bu görüşmede müzakerelerin yöntemi üzerinde durdu.

Liderler, 3 Eylül görüşmesi sırasında ve görüşme sonunda yaptıkları açıklamalarda, aralarındaki keskin görüş ayrılıklarını ortaya koydu.

3 Eylül görüşmesi

KKTC Cumhurbaşkanı Talat, Kıbrıs Özel Temsilcisi ve BM Misyon Şefi Taye-Brook Zerihoun'un resmi ikametgahında, BM Genel Sekreterinin Kıbrıs Özel Danışmanı Alexander Downer'ın da katıldığı görüşmenin basına açık bölümünde yaptığı konuşmada, Rum tarafıyla müzakerelere sıfırdan başlamadıklarını, dolayısıyla müzakerelerin çok uzun sürmeyeceğini belirterek, 1960 garanti ve ittifak anlaşmalarının devam etmesi gerektiğini vurgulamıştı.

Kıbrıs Rum yönetimi lideri Hristofyas ise tek devlet temelinde çözüm isteğini dile getirerek, AB'nin tam üyesi olduklarını ifade etti ve "çözümün AB çerçevesinde olması" gerektiğini savunmuştu.

Sınırların kaldırılması hedefinde olduklarını kaydeden Hristofyas, görüşmenin basına kapalı kısmında yaptığı ve metni daha sona BM tarafından basına dağıtılan konuşmasında da ise, "İki toplumlu, iki bölgeli federal çözüm Makarios'un verdiği büyük bir tavizdi. Bu tavizle Kıbrıslı Rumlar limitlerini tüketmiştir ve daha ileriye gidemez. Ne konfederasyon, ne de 'bakir doğum' aracılığıyla iki devletin yeni bir ortaklığı kabul edilebilir. Federal çözüm, iki toplumun ortaklığı şeklinde olacaktır" demişti.

"Kıbrıs sorununun çözülemeyecek bir sorun olmadığını" ifade eden BM Genel Sekreteri'nin Kıbrıs Özel Danışmanı Downer da, liderlerin geçmiş toplantılarda yaptığı açıklamaların çözümün çerçevesini oluşturduğunu, Kıbrıs sorununda geçmişten gelen bir birikim olduğunu, bundan liderlerin faydalanabileceğini kaydetmiş ve iki halkın ve adanın yeniden birleşmesinin tüm Kıbrıslıların çıkarına olduğunu söylemişti.

Hristofyas'ın "taviz verdik" açıklamasına bir gün sonra yanıt veren KKTC Cumhurbaşkanı Talat, Hristofyas'ın, "1977'de büyük taviz verdik, ondan geriye gidilemez" yönündeki sözlerinin "büyük talihsizlik" olarak nitelemiş ve "Bir kere Kıbrıslı Türklere taviz verilmedi" demişti.

Erdoğan'dan Kıbrıs sürecine ilişkin temaslar

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan da dün öğle saatlerinde, BM Genel Sekreteri Ban Ki-Mun ile bir telefon görüşmesi yaptı. Kıbrıs'ta başlayan kapsamlı müzakere sürecinin tüm yönleriyle değerlendirildiği görüşmede, Ban Ki-Mun'un Kafkasya İstikrar ve İşbirliği Platformu'nun oluşturulması çabasını tebrik ettiği bildirildi.

Erdoğan, BM Genel Sekreteri Ban Ki-Mun ile telefon görüşmesinin yanısıra, BM Genel Sekreterinin Kıbrıs Özel Danışmanı Alexander Downer'i Başbakanlık Merkez Binası'nda kabul etti. Görüşme yaklaşık 45 dakika sürdü. Görüşmenin sonunda açıklama yapılmadı. Downer, Dışişleri Bakanı ve Başmüzakereci Ali Babacan ile de önümüzdeki günlerde biraraya gelecek.