Satı Kadın’ın anısı Kazan’da...

Kadınlar 5 Aralık 1934 günü yürürlüğe giren 8 Ekim 1934 günlü kanunla da bu kez milletvekili seçilebilme olanağına kavuşurlar ve bu seçimlerden gelen 17 kadın milletvekili TBMM’nin V. döneminde (1935- 1939) Meclis’te yer alırlar.

ÖNCE MUHTAR OLDU

TBMM’nin 1935-1946 arasındaki dönemlerinde kadın milletvekili oranı yüzde 4.5 ile yüzde 3.7 arasında değişirken, 1946’dan sonra gelen çokpartili dönemlerde bu oran yüzde 1’in bile altına düşer. İki dünya savaşı arasındaki devrede Türkiye’nin dışında G.Afrika 1930’da, İspanya 1931’de, Brezilya, Siyam, Küba, Seylan ve Uruguay 1934’te, Burma ve Romanya 1935’te, Filipinler 1937’de bu hakkı kadınlara tanımışlar; Fransa ve İtalya gibi birçok gelişmiş ülke ise savaş sonrasına ertelemişlerdi. Satı Kadın 1890’da, Emine hanım ile Kara Mehmet beyin kızları olarak Kazan’da dünyaya gelir. Çiftçilikle uğraşır, evlenir, 6 çocuğu olur. Eşi Sakarya Savaşı’nda yaralanır. 1 Ocak 1929’da açılan Millet Mektepleri’nde okuma-yazma öğrenir.

Muhtar olan babasının mührünü devralarak muhtarlığa başlar. Kadınların muhtar olabilmeye hak kazanmalarının ardından 26 Ekim 1933’te yapılan seçimi de kazanır. Atatürk, Kazan’a muhtemelen 16 Temmuz 1934 günlü Kızılcahamam ziyareti sırasında uğrar. Bu geçişi önceden Halkavun Nahiye Müdürü Tevfik beyden öğrenen Satı Kadın, köyü temizletir ve evleri badanalattırır. Geçiş sırasında arabası duraklayan Atatürk’e yanaşıp ayran ikram eder. Satı Çırpan’ın, kadınların yükselmesi konusundaki düşüncelerini de sorduğu söyleşiden etkilenen Atatürk, yeni dönem için Meclis’e sokmayı düşündüğü kadın milletvekillerinden birini bulmuştur. Süreç, Satı Kadın’ın, ilk köylü kadın milletvekili(Ankara) olarak Meclis’te yer almasıyla sonuçlanır. Satı Çırpan, bir ara Atatürk’ün isteğiyle Hattiler’den gelen “Hatı Öz” adını da kullanır. Milletvekili dönemi 1939’da sona erince Kazan’a döner, 21 Mart 1956’da ölene değin Kazan’da yaşar.

MÜZE EVİ GEZDİK...

Cumhuriyet tarihimizin ilk köylü kadın milletvekilini çıkarmış olan Kazan, bu önemli hemşerisini unutmamış, onun adını bir mahalleye ve parka vermiş, evini onartarak müzeye dönüştürmüş, bitişiğine de bir anıt-mezar yaptırmıştır. Ne var ki yakınlarda gezdiğimiz, Satı Çırpan’a ait kimi objeler ve dönemin etnografik eşya ve malzemelerinin benzerleriyle süslenen bu müze-ev, daha profesyonel ve adını aldığı kimliğe yakışır daha nitelikli bir sergilemeyi gerektirmektedir.

Cumhuriyet Pazar