Sanayide moraller bozuk

Sanayi işyerlerinin üretim, sipariş, maliyetler, istihdam gibi konularda son üç ayda yaşadıkları gelişmeler ve gelecek üç aya ilişkin beklentileri oldukça iç karartıcı bir tablo ortaya koyuyor.

Sanayi işyerlerinin yüzde 68.1'i son üç ayda üretiminin, yüzde 72.2'si aldığı sipariş miktarının azaldığını, yüzde 52.5'i ortalama birim maliyetlerinin arttığını bildirdi. Gelecek üç ayda işyerlerinin yüzde 33.4'ü üretimde, yüzde 33.1'i toplam siparişlerde düşüş, yüzde 38.6'sı maliyetlerde yükseliş bekliyor. Neredeyse her iki işyerinden biri gelecek üç ayda işçi çıkarma eğiliminde. İşyerlerinin yüzde 62.6'sı üretimi kısan temel faktör olarak talep yetersizliğini dile getiriyor.

Merkez Bankası'nca imalat sanayii işyerlerinde gerçekleştirilen İktisadi Yönelim Anketi'ne verilen yanıtlar üzerinde yaptığı belirlemelere göre, son üç ayda üretim hacminin arttığını bildiren işyerlerinin oranı Şubat ayında yüzde 6.4'e kadar düştü. Buna karşılık üretiminin azaldığını bildiren işyerlerinin oranı ise yüzde 68.1'e kadar çıktı. Geçen yıl Şubat ayında işyerlerinin yüzde 30.8'i önceki üç ayda üretiminin arttığını, yüzde 29.2'lik bir kesim ise azaldığını bildirmişti. Önceki üç ayda üretim artışı kaydeden işyerlerinin Haziran'da yüzde 42.7'ye kadar yükselen oranı özellikle küresel krizin etkilerinin derinden hissedilmeye başladığı geçen yılın son çeyreğinde hızla düşmeye başladı. Eylül'de yüzde 24.8, Ekim'de yüzde 19.6, Kasım'da yüzde 13.3'e, Aralık'ta yüzde 10.9'a inen bu oran, bu yılın Ocak ayında ise yüzde 12.6 olmuştu. Üretimi düşüşü bildirenlerin oranı da ilk kez Eylül'de yüzde 30'u aştı, Aralık ayında yüzde 60'i geçti, bu yıl Ocak'ta yüzde 67, Şubat'ta yüzde 68.1 oldu.

İç piyasa siparişlerinde düşüş daha hızlı

Son üç ayda aldığı toplam sipariş miktarının azaldığını bildiren işyerlerinin geçen yıl Şubat'ta yüzde 32.9 olan oranı bu yıl aynı ayda yüzde 72.2'ye ulaştı. Siparişlerde artış kaydeden işyerlerinin oranı ise yüzde 23.2'den yüzde 6.8'e düştü.

İç piyasadan alınan siparişlerde azalma olduğunu bildirenlerin oranı yüzde 38.5'ten yüzde 71.5'e, ihracat siparişlerinde azalma bildirenlerin oranı da yüzde 26.5'ten yüzde 64.9'a yükseldi.

İç piyasadan aldığı siparişlerde artış kaydeden işyeri oranı yüzde 16.9'dan yüzde 5.4'e, ihracat siparişlerinde artış kaydedenlerin oranı ise yüzde 26.4'ten yüzde 7.9'a düştü.

Maliyetlerde artış

Küresel krize bağlı olarak yaşanan deflasyon sürecine bağlı olarak yerli girdi maliyetlerinin düşmesine karşılık, kurlardaki artışın ithal girdi maliyetlerini yükseltmesi sonucu sanayi işyerlerinin ortalama birim maliyetlerinde artış yaşayan işyerlerinin oranı yüksek düzeyini korudu. Ortalama birim maliyetlerde artış bildiren işyerlerinin geçen yıl Şubat'ta yüzde 57.9 olan oranı bu yıl aynı ayda da yüzde 52.5 olarak gerçekleşti.

Gelecek üç aydan umut yok

İşyerlerinin gelecek üç aylık döneme ilişkin üretim, sipariş beklentileri de olumsuz bir tablo sergiledi. Şubat itibariyle gelecek üç aylık dönemde üretim artışı bekleyen işyerlerinin oranı yüzde 21.9'da kalırken, yüzde 33.4'lük bir kesim üretim düşüşü yönünde öngörüde bulundu. İşyerlerinin yüzde 44.7'lik bir kesimi ise üretim düzeyinin değişmeyeceğini bildirdi.

Geçen yılın aynı ayında işyerlerinin yüzde 48'i gelecek üç ayda üretim artışı beklerken, yüzde 41.4'ü üretim düzeyinin aynı kalacağını, sadece yüzde 10.6'sı ise gerileyeceğini bildirmişti.

Gelecek üç ayda toplam siparişlerde artış bekleyen işyerlerinin Şubat 2008'de yüzde 51.6 olan oranı, Şubat 2009'da yüzde 23.5'e düştü. Siparişlerde düşüş bekleyenlerin oranı ise yüzde 10.4'ten yüzde 33.1'e çıktı.

Gelecek üç aylık dönemde iç piyasa siparişlerinde düşüş bekleyen işyerlerin oranı yüzde 33.3, ihracat siparişlerinde düşüş bekleyenlerin oranı yüzde 34.2 olarak belirlendi.
Bu arada "Mevcut sipariş kayıtlarınız üretiminizi kaç ay sürdürmenizi sağlar" şeklindeki soruya verilen yanıtların ağırlıklı ortalamasına göre geçen yıl 5.1 ay olan söz konusu süre, bu yıl son ankette 3.8'e kadar düştü.

Şubat 2009 itibariyle işyerlerinin yüzde 38.6'sının gelecek üç ayda ortalama birim maliyetlerinde artış beklediği, yüzde 12'lik bir kesimin satış fiyatlarında artış planladığı saptandı.

İki işyerinden biri işçi çıkaracak

Bu arada anket sonuçları sanayideki olumsuz tablonun istihdamı da etkilemeye devam edeceğini ortaya koydu. Gelecek üç aylık dönemde istihdamını azaltma yönünde eğilim bildiren işyerlerinin oranı Şubat'ta yüzde 42.7'ye kadar çıktı. Bu oran geçen yılın aynı ayında sadece yüzde 14.3 düzeyinde bulunuyordu. İşyerlerinin yüzde 52.7'lik bir kesimi istihdam düzeyini koruma yönünde eğilim ifade ederken, sadece yüzde 4.6'lık bir kesimin istihdam artışı öngördüğü gözlendi.

Temel sorun talep daralması

Sanayideki olumsuzlukların temelinde talepte yaşanan hızlı daralma bulunuyor.
Uzun yıllar sanayi üzerinde olumsuz etkisini sürdüren bu faktörün, özellikle son aylarda küresel krizin etkisiyle çok daha etkili hale geldiği gözlendi. "Şu anda hangi faktör üretiminizi kısıtlamaktadır" sorusuna "Talep yetersizliği" yanıtını veren işyerlerin geçen yıl yüzde 36.6 olan oranı, bu yıl yüzde 62.6'ya kadar yükseldi. Üretimi kısan temel faktör olarak mali imkansızlıkları dile getiren işyerlerinin oranı yüzde 11.2'den yüzde 7.9'a, iş gücü yetersizliğini gerekçe gösterenlerin oranı yüzde 9.5'ten yüzde 5.6'ya, hammadde-ekipman faktörünü birinci sırada sayanların oranı yüzde 7.3'ten yüzde 5.3'e geriledi. İşyerlerinin yüzde 8'lik bir bölümü de diğer nedenleri dile getirdi. Üretimini kısan faktör olmadığını bildiren işyerlerinin oranı ise yüzde 23.5'ten yüzde 10.6'ya geriledi.