Rakıya 'milli içki' tescili

Üretim alanı Türkiye Cumhuriyeti olarak belirtilen rakı, ''menşe adı'' olarak tescillendi. Rakı, TPE'nin tescil metninde, ''karakteristik özelliğini Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde yer alan doğal unsurlardan, özellikle Türkiye'de yetişen üzüm, anason ve Türkiye'de uygulanan geleneksel üretim yöntemlerinden alan üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerinin tamamıyla Türkiye sınırları içinde yapıldığı kendine has, renksiz bir distile (damıtılmak rafine edilmek) alkollü içki'' olarak tanımlanıyor.

Rakının tadım sırasında ilk algılamada ön burunda oldukça güçlü bir anason kokusu, damakta yoğun ve dengeli anason-alkol tadının yanı sıra üzümden gelen aroma, arka damakta ise kaygan bir iz bıraktığı ifade edilerek, rakıdaki alkolün yakıcı tadının, anason aromasının şeker ve demineralize suyun etkisiyle uzaklaştırılarak dengelendiği, üzüm alkolü aromasının dengeli bir şeker oranıyla sunumunun rakıya ''geleneksel bir tat'' kazandırdığı vurgulanıyor.

Rakının ayırt edici özelliği olarak ise yalnızca suma (üzüm ve incir mayeşesinin damıtılmasıyla elde edilen bir içki alkolü) veya tarım kökenli etil alkolle karıştırılmış sumanın, 5 bin litre veya daha küçük hacimli geleneksel bakır imbiklerde, anason tohumuyla ikinci kez distile edilmesiyle sadece Türkiye'de üretilen, alkol miktarı hacmen en az yüzde 40 olan distile alkollü bir içki olması gösteriliyor.

Tescil metninde ''ikinci distilasyondan alınan toplam alkolün en az yüzde 65'inin suma olarak kullanılması geleneksel bir uygulamadır. Rakı üretiminde ikinci kez distilasyona alınan toplam alkolün en fazla yüzde 35'i tarım kökenli etil alkol olmalıdır. Rakı dışındaki herhangi bir distile alkollü içki üretiminde, tamamen veya en az yüzde 65 oranında suma kullanılmamaktadır'' deniliyor. Rakının ülke topraklarında yaşayan çeşitli uygarlıkların kültürel mirasının bir sentezi olduğu ve özgün karakterini Türkiye'de yetişen üzüm ve anasondan aldığı vurgulanıyor.
 

'Nadir ticari değerlerden...'

Rakının, ana hammaddesinin kuru üzüm, yaş üzüm veya her iki üzümün birlikte kullanılmasıyla üretilen ve baskın aromasını anason tohumundan distilasyon esnasında alan geleneksel bir içki olduğu ifade edilen tescil metninde şöyle deniliyor: ''İç tüketime sunulan distile alkollü içkinin yaklaşık yüzde 85'i, ihraç edilen distile alkollü içkinin ise yüzde 95'i rakıdır. Ülkemizdeki toplam distile alkollü içki tüketiminin yaklaşık yüzde 85'ini karşılayan rakı, gerek üzüm ve anason girdileri nedeniyle ülkenin tarım ekonomisindeki rolü, gerekse ülkemizin dünya pazarına özgün ve geleneksel ürün olarak sunabildiği nadir ticari değerlerden biridir. Rakıda, ikinci kez distilasyona alınan toplam alkolün en az yüzde 65'inin suma olarak kullanılması geleneksel bir uygulamadır. Suma üretiminde sadece Türkiye'de yetiştirilen üzüm çeşitleri kullanılır. Alkollü içkiler içinde rakının en belirgin özelliği, içerdiği anason tohumundan gelen anason eteri yağıdır. Rakının diğer anasonlu distile alkollü içkilerden ayırt edici özelliği, üretiminde Türkiye'de yetiştirilen anason bitkisi tohumunun kullanılmasıdır.''

Rakının hazırlanmasında rafine beyaz şeker kullanıldığı, şeker miktarının da ürün litresinde en fazla 10 gram olması gerektiğini belirtiyor. Rakının diğer bir ayırt edici özelliği ise üretiminde renklendirici kullanılmamasının mevzuatla belirlenmiş olması. TPE, rakının süreç içinde çıkarılan mevzuatla, gelenekselliği korunarak kaliteli, güvenli ve tekniğine uygun olarak üretilmesinin Osmanlı döneminden beri devletin kontrolü altında sürdürüldüğünü ifade ediyor.

Denetleme

Rakının denetimi, 555 sayılı Kanun Hükmünde Kararname kapsamında GİSDER'in koordinasyonuyla kurulacak komisyon tarafından yılda 1 kez yapılacak. Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı yetkilileri ve rakı konusunda çalışmalar yapan Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü ile Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Gıda Mühendisliği Ana Bilim Dalı öğretim görevlilerinden oluşan denetim komisyonu, üretimde kullanılan hammaddelerden başlayarak uygulanan üretim teknolojisi ve son ürünün özellikleri açısından denetim yapacak. Denetim sırasında alınan rakı numuneleri, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'nın TÜRKAK tarafından akredite edilen İl Kontrol Laboratuvar Müdürlüklerinde analiz ettirilerek değerlendirilecek. ''Rakı'' coğrafi işaretini kullanmak isteyenler başvurularını GİSDER'e yapacaklar.

6 aylık itiraz süresi

TPE, GİSDER'in rakının tescil edilmesine ilişkin başvurusunu, Resmi Gazete'de yayımlanmak üzere Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme Genel Müdürlüğü'ne gönderdi. İlanın Resmi Gazete'de yayımlanmasını takip eden 6 ay içinde ilgili herkes tescil talebine itiraz edebilecek. Bu süre içinde herhangi bir itirazın gelmemesi durumunda tescil kesinleşmiş olacak.

Coğrafi işaret nedir?

Belirli bir bölgeden kaynaklanan bir ürünün, sadece o bölgede bulunabilecek karakteristik özellikler taşıdığını ifade eden ad ve işaretlere ''coğrafi işaret'' deniliyor. Coğrafi işaretler ''menşe adı'' ve ''mahreç işareti'' olmak üzere ikiye ayrılıyor. Belirli bir bölgeden kaynaklanan ve bu bölgeye ait karakteristik özellikler taşıyan ürünün, söz konusu karakteristik özellikleri veren tüm aşamaları o bölgede gerçekleşmek zorundaysa bu durumda bulunan coğrafi işaretlere ''menşe adı'' deniyor. Menşe adına örnek olarak ''Antep Fıstığı'' verilebilir. Ürüne karakteristik özellikler veren aşamalardan en az biri söz konusu bölgede gerçekleşmek kaydıyla, başka yerlerde üretim yapıldığında da aynı karakteristik özellikler elde edilebiliyorsa, bu durumdaki coğrafi işaretlere de ''mahreç işareti'' deniliyor. Mahreç işaretine örnek olarak da ''Antep Baklavası'' gösterilebilir.