OHAL neydi?

 Terör olaylarındaki artışla birlikte gündeme gelen ''Olağanüstü Hal'' (OHAL) uygulaması, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde 15 yıl uygulandı.

Terör örgütü PKK'nin Siirt'in Eruh ve Hakkari'nin Şemdinli ilçelerinde, 1984 yılında düzenlediği saldırılar ve sonrasında yaşanan olaylarının ardından, huzur ve güvenin sağlanması amacıyla, 19 Temmuz 1987 günü, 285 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile bölgede ''Olağanüstü Hal Uygulamasına'' geçildi.

Uygulama, ilk kez Bingöl, Diyarbakır, Elazığ, Hakkari, Mardin, Siirt, Tunceli ve Van'da yürürlüğe konulurken, Adıyaman, Bitlis ve Muş da, aynı kanunla, ''Mücavir İl'' (komşu il) olarak belirlendi.

OHAL, bölgedeki 11 ilde uygulanırken, Batman ve Şırnak'ın, 6 Mayıs 1990'da il olmasıyla, OHAL kapsamındaki il sayısı 13'e yükseldi. Mücavir il olarak uygulama kapsamına alınan Bitlis'te de, 19 Mart 1994 tarihinde OHAL uygulamasına geçildi.

Bu kapsamda Diyarbakır'ın Şehitlik Semti'nde tüm birimleriyle Bölge Valiliği oluşturulurken, bu göreve ilk olarak Hayri Kozakçıoğlu atandı. Üç Vali yardımcısının bulunduğu Bölge Valiliği birimlerinde görev yapan diğer personeller ise Milli Eğitim ve Emniyet Müdürlüğü başta olmak üzere çeşitli kuruluşlardan geçici görevle getirildi.
 

Kademeli olarak kaldırıldı

Uygulamanın başladığı 19 Temmuz 1987 tarihinden sona erdiği 30 Kasım 2002 gününe kadar OHAL 46 kez uzatıldı.

Her 4 ayda bir TBMM kararıyla uzatılan OHAL uygulaması, 1994 yılı sonuna kadar 13 ilde sürdürüldü. Güvenlik güçlerinin bölge genelinde ve özellikle sınır ötesinde terör örgütüne yönelik gerçekleştirdiği başarılı operasyonlar sonucunda, uygulama bölge illerinde kademeli olarak kaldırılmaya başlandı.

İlk olarak Elazığ OHAL kapsamından, Adıyaman ise mücavir il kapsamından çıkarıldı. Daha sonra, 30 Kasım 1996 günü Mardin kapsamdan çıkarılarak, mücavir il statüsüne alındı. Ardından TBMM'nin 2 Ekim 1997 tarihli kararıyla, 6 Ekim 1997'den itibaren Batman, Bingöl ve Bitlis uygulamadan çıkarılarak, mücavir il kapsamına dahil oldu. OHAL uygulaması 30 Kasım 1999'da Siirt'te, 30 Temmuz 2000'de Van'da ve 30 Temmuz 2002'de de Hakkari ve Tunceli'de sona erdirilirken, sadece Diyarbakır ve Şırnak'ta uygulama devam etti. TBMM'nin 19 Haziran 2002 tarihli oturumunda OHAL'in, 30 Temmuz 2002 tarihinde Diyarbakır ve Şırnak'ta ''son kez'' 4 ay daha uzatılması kararlaştırıldı. Bu tarihten sonra bir daha uzatılmayan OHAL uygulaması, sona ermiş oldu.
 

''Süper" vali görev yaptı

OHAL Bölge Valiliği görevini ilk olarak Hayri Kozakçıoğlu yaptı. Daha sonra sırasıyla Necati Çetinkaya, Ünal Erkan, Necati Bilican, Aydın Arslan ve Gökhan Aydıner bu görevi yürüttü. Bölge Valiliği görevini en uzun süre Kozakçıoğlu, en az süreyle ise Çetinkaya üstlendi.
Kozakçıoğlu, Çetinkaya ve Erkan, görevden ayrıldıktan sonra yapılan genel seçimlerde milletvekili seçildiler. Necati Bilican ise daha sonra Emniyet Genel Müdürlüğü'ne atandı. Sağlık sorunları bulunan Aydın Arslan ise Bölge Valiliği görevini yürütürken vefat etti.
 

Askeri birlik sayısı yükseldi

OHAL uygulamasının devam ettiği illerde terörün yok edilmesi için bölgedeki mevcut askeri birlikler de genişletildi. Uygulamanın sürdüğü tarihlerde Hakkari'deki Dağ Komando Alayı tugaya, Van'daki 21. Jandarma Sınır Tugayı tümene, Şırnak'taki 119. Jandarma Sınır Alayı önce tugaya daha sonra tümene dönüştürüldü. Şırnak'ta, ayrıca Hava İndirme Tugayı kuruldu. Geçici görevle Van'ın Başkale İlçesi'nde de Jandarma Tugayı oluşturuldu. Mardin'in Midyat İlçesi'ndeki Seyyar Komando Taburu Batman'a taşınırken, Siirt'teki 70. Piyade Tugayı da Mardin'de konuşlandırıldı.
Batman'da güvenlik güçlerine lojistik destek sağlamak amacıyla Jandarma Bölge Komutanlığı kuruldu. Diyarbakır'da oluşturulan Bölge Asayiş Komutanlığı, 4 yıl önce Van'a taşındı. Diyarbakır'daki 2. Taktik Hava Kuvvet Komutanlığı'nda da savaş uçaklarının yer aldığı 8. Ana Jet Üssü oluşturuldu.

Kırsal kesimde ve özellikle sınır ötesinde operasyonlara destek amacıyla Kayseri, Bolu ve Çanakkale'den komando ve hava indirme birlikleri geçici olarak bölgeye kaydırıldı.
 

Silahlar ruhsatlandırıldı

Uygulama ile bölgedeki vatandaşların can güvenliğini sağlamaları için tabancaları ve uzun namlulu silahları, balistik incelemelerin ardından ruhsatlandırıldı.
Bu kapsamdaki kişilerin silah taşıma ruhsatları, OHAL uygulamasının sona ermesinin ardından bulundurma ruhsata dönüştürüldü.
Terörle mücadelede, güvenlik güçlerine yardımcı olmak ve kendilerini korumak için 1985 yılında ''Köy Kanunu''nun 74. maddesine dayanılarak çıkarılan ''Koruculuk Sistemi'', OHAL uygulamasıyla genişletildi.

İlk olarak Siirt'in Eruh ilçe merkezi ve köylerinde 40 kişiyle başlayan korucuların sayısı Bölge Valiliği'nin zaman içerisindeki kararıyla 67 bine kadar yükseldi.