Noel Baba'nın kemikleri ile ilgili tartışma

Akdeniz Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi ve Demre Myra Andriake Kazı Başkanı Prof. Dr. Nevzat Çevik'in, ''Noel Baba'' olarak bilinen Aziz Nicholas'ın İtalya'ya kaçırılan kemiklerinin iade edilmesi için yaptığı çağrıya Demrelilerden destek geldi. Demreliler İtalya'nın Bari kentindeki kemiklerin getirtilerek, Noel Baba'nın boş mezarına konulmasını istiyor.

Prof. Dr. Nevzat Çevik, Aziz Nicholas'ın Hristiyan bir aziz olduğunu söyledi. Avrupalıların adına en çok kilise yaptıkları ve çocuklarına en çok bu azizin ismini verdiklerini ifade eden Çevik, Aziz Nicholas'ın, dağıttığı hediyelerden dolayı özellikle çocuklar tarafından bilinen bir kişilik olduğuna dikkati çekti. Çevik, ''İnsanlık tarafından çok iyi bilenen bu kişi, Anadolu'da doğmuş, büyümüş bir azizdir'' dedi.

Tarihi kaynaklarda Aziz Nicholas'ın Likya kenti Patara'da doğduğu ve 343 yılında Demre'de vefat ettiğinin yer aldığını ifade eden Çevik, Aziz'in bugünlerde tekrar kemikleriyle gündeme geldiğini anımsattı.

İtalyan tüccarlar tarafından 1087 yılında Aziz Nicholas'ın kemiklerinin mezarından çalındığını ve İtalya'nın Bari kentinde adına yapılan kilisedeki bir mezara gömüldüğünü belirten Çevik, son günlerde batı basınında Aziz Nicholas'ın kemikleri konusunda yeni tartışmalar yaşandığını bildirdi.
 

Kemikler İrlanda'da mı?

İrlandalı tarihçi Philip Lynch tarafından ortaya atılan, ''Noel Baba'nın kemiklerinin İtalya'nın Bari kentinden İrlanda'ya taşındığı'' iddiasını gerçekçi bulmadıklarını ifade eden Çevik, Avrupalı tarihçiler John Hunt ve Brendan Smith'in de bu iddiaları doğru bulmadıklarına işaret etti.

İrlanda'da Aziz Nicholas'a ait olduğu iddia edilen mezarın başka bir Hristiyan din adamına ait olma ihtimalinin yüksek olduğunu belirten Çevik, ''O mezarın Aziz Nicholas'a ait olduğunu gösterir bilimsel bir kanıt yok. Ayakları yere basmayan boş bir iddia. Ama neden şimdi bu iddialar ortaya çıkarıldı anlayamadım'' diye konuştu.

Aziz Nicholas'ın Türkiye için öneminin büyük olduğunu ifade eden Çevik, şöyle devam etti:
''Bizim için önemli olan Aziz Nicholas'ın kişiliğidir. Burada bahsettiğimiz bir obje veya bir eser değil. Bir azizin bedeninden bahsediyoruz. Bu azizin bedeni nerede olmalıdır? Onun söylediği yerde olmalıdır. Burada ortaya konulan şeyler Aziz'in kemikleri. Aziz Nicholas, (Ben burada doğdum, büyüdüm ve burada da gömüleceğim) demiştir ve burada da gömülmüştür. Ölümünden sonrada kalmak istediği yer burasıdır. Aziz'in bu isteğine saygı göstermek lazım. Burada esas sorun İrlanda'daki kemikler değil. Bu kemiklerin ülkesine dönmesi. Aziz de gömülmek istediği yeri belirtmiştir. Burası da Demre ve Aziz'in kilisesindeki mezarıdır. Aziz isteseydi (Beni Bari'ye gömün) derdi. Bu işe inançla bağlananlar bu isteğe göre hareket etmeli. Özellikle Avrupa'daki Hristiyanların ve Bari'deki İtalyanların Aziz'in bu isteğine saygı duymaları gerekir. Aziz'in, ölüsünün kalmasını istediği yerde kalmasını temin etmeleri gerekmektedir. Bu inanca, insana, kültüre ve başta da Aziz Nicholas'a saygı anlamına gelir. Bu kemikler dönmeli ve kendi mezarında tekrar huzura kavuşmalı ki Aziz de mezarında rahat etsin.''
 

İrlandalı tarihçiye bilimsel yöntem çağrısı

İrlandalı tarihçi Philip Lynch'in iddiasını bilimsel yöntemle doğrulaması gerektiğinin altını çizen Prof. Dr. Çevik, İrlanda'da ve Bari'deki kemiklere DNA testi yapılabileceğini söyledi. Çevik, ''Aziz Nicholas'ın ününden yararlanmak istemeleri veya onun bedenine bir Hristiyan olarak sahip çıkmak istemeleri doğal olarak görülmeli, ama ona sahip çıkmak istiyorlarsa onun mezarına iade etsinler. Biz zaten onun her şeyine insanlık adına sahip çıkmaktayız'' dedi.

İtalyan yetkililer ile Türk mevkidaşlarının iletişime geçerek Aziz'in kemiklerinin teslim edilmesi için inanç ve saygı gereği çaba göstermeleri gerektiğini ifade eden Çevik, ''İtalyanlar bunu saygıyla karşılamalılar. Bakanlıklar harekete geçmeli ve bu süreci başlatmalılar'' diye konuştu.
 

Turizm açısından önemi

Noel Baba'nın yaşam alanlarıyla ilgili çalışmalar yaptıklarını da anlatan Çevik, Demre'nin dünyanın en önemli hac merkezi haline getirilebileceğine dikkati çekti.
Çevik, şöyle devam etti:

''Bu yıl başladığımız kazılarda kentle ilgili birçok yeni buluntu elde ettik. Demre sadece Aziz Nicholas'a ait bir kiliseden ibaret değil. Aziz Nicholas aynı zamanda Nikea konsülüne bağlı Demre piskoposuydu ve yaşadığı zaman Bizans dönemiydi. Bölgede kilise dışında birçok yerleşim yeri var. 6 metre alüvyon altında yatan şehir kalıntıları içinde Bizans dönemine ait birçok yerleşim bulunuyor. Bunlar zamanla ortaya çıkarılacak. Burası turizm açısından da önemli. Antalya'ya gelen turistlerden 600 bini Demre'ye geliyor. Bu kişiler buraya hacı olmaya geliyor. Burayı daha da evrenselleştirmek istiyoruz. Hac organizasyonunu daha yüksek seviyelerde tutmalıyız. Bölgenin önemi bu şekilde daha net ortaya çıkar.''

Bölgenin dinler açısından önemi

Bölgede yapılan kazılarda karşılaştıkları sinagog kalıntısının ise kendileri açısından büyük bir sürpriz olduğunu ifade eden Prof. Dr. Çevik, şöyle konuştu:

''Myra (Demre) öyle bir topraktır ki, her dine, her döneme yuva olmuştur. Bulduğumuz bin 500 yaşındaki antik Yahudi tapınağı bizim için çok büyük bir sürpriz oldu. Bununla Likya'nın kültür katmanlarına bir yenisini daha ekledik. Bu eserle Anadolu'da bin 500 yıllık bir Yahudi varlığı olduğunun ortaya çıkarılması ilginç bir gelişme. Bütün yazıtlarıyla ve belgeleriyle bırakın Anadolu'da, Akdeniz'de hiç örneği olmayan bir eser ortaya çıkarılmış oldu. Bu eser, Hristiyanlardan sonra Yahudilerin de bölgeye gelmeye başladıklarını gösteriyor. En önemlisi ise Hristiyanlığın yoğun olduğu bir dönemde Yahudilerin de burada olmaları, biz tarihçilerin düşüncelerini değiştiriyor.''
 

Antalya müzesi müdür yardımcısı Aybakan

Antalya Müzesi Müdür Yardımcısı Cumali Ayabakan da AA muhabirine yaptığı açıklamada, MS 4. yüzyılda Myra Antik Kenti'nde yaşamış Hristiyan din adamı Aziz Nicholas'ın, adına yapılan kilisede görevini sürdürdüğünü ve öldükten sonra yine bu kilisede gömüldüğünü söyledi.

Haçlı seferleri sırasında İtalya'dan gelen tüccarların mezarı açarak Aziz'e ait kemikleri İtalya'ya kaçırdıklarını anlatan Ayabakan, geri kalan kemik parçalarının ise 1970 yılında yapılan kazı çalışmaları sonunda Antalya Müzesi'ne getirilerek koruma altına alındığını belirtti.

Antalya Müzesi'nde Aziz'e ait olduğu bildirilen çene, yüz ve kaval kemiği parçalarının özel bir bölümde sergilendiğini ifade eden Ayabakan, her yıl yüzbinlerce meraklının Aziz Nicholas'ın kemiklerini ziyaret ettiğini kaydetti.

Ayabakan, şöyle devam etti:

''Özellikle doğu bloku ülkelerinden gelen ziyaretçiler kemikleri ziyaret ettikten sonra Demre'deki kiliseye gidiyor. Bu insanlardaki ortak kanı, kemiklerin tümünün Aziz'in mezarında olması yönünde. Bizlerin de temennisi Aziz'e ait tüm kemiklerin toplanarak kendi mezarında sergilenmesi veya gömülmesi. Ancak iskeletin büyük bölümü Bari'de. Bunların gelmesi durumunda yeniden mezara konularak koruma altına alınacak.''
 

''Önemli olan kemiklerin Türkiye'den gitmiş olması"

Noel Baba Vakfı ve Uluslararası Barış Konseyi Başkanı Muammer Karabulut ise kemiklerin Türkiye'ye iade edilmesi için 1997 yılında resmi bir başvuru yaptıklarını hatırlattı.

Bari'deki kemiklerin Vatikan'a bağlı Bari Ruhani Liderliği kontrolü altında olduğunu ifade eden Karabulut, ''Kemiklerin, Aziz'in doğduğu ve öldüğü topraklara iade edilmesi için zaman zaman girişimlerde bulunduk. Ancak, bunun mümkün olmadığı dile getirildi. Ancak aradan geçen zaman süresince kemiklerin iadesi meselesi dini ve siyasi bir kimliğe büründü. Kemiklerin Türkiye'ye iade edilmesi durumunda Türkiye'den başka talepler olabilir. Dini ve siyasi boyut ortadan kalkmadan kemiklerin dönmesini istemiyoruz'' diye konuştu.

Karabulut, Aziz Nicholas'ın kemiklerinin Anadolu topraklarına geri dönmesi gerektiğini kaydetti.
 

Demreliler ve turistlerin beklentisi

Öte yandan, Noel Baba'nın kemiklerinin iade edilmesi talebini en çok ilçede yaşayanlar dile getiriyor. Demreli turizmci Hakan Kaya, bu topraklarda yaşayan ve ölen bir kişinin kemiklerinin başka yerde olmasını uygun bulmadıklarını söyledi. Kemiklerin iade edilmesi gerektiğini ifade eden Kaya, İtalyanları bu konuda hükümetlerine baskı yapmaya davet etti.

Demreli esnaf Mehmet Arıcı da ''Noel Baba'nın kemiklerinin götürülmesi veya kaçırılmasıyla mezarı boş kalmıştır. Bugün de boş bulunmaktadır. Noel Baba'nın kemiklerinin geri gelmesini ve Aziz'in burada huzurla uyumasını istiyoruz'' dedi.
Belçikalı turist Cogu Jean Claude, ziyarete geldiği kilisede Aziz'e ait boş bir mezar bulunmasının anlamsız olduğunu belirtti. Claude, ''İtalyanlar tarafından çalınmış kutsal emanetleri her medeni insan gibi, ait olduğu yerde görmek isterim. Yalnızca Noel Baba'nın kemikleri değil, tüm kaçırılan veya çalınan tarihi eserlerin iade edilmesi gerekir. Bunların hepsi dünya kültür mirasıdır. Hepsinin yerinde, doğdukları topraklarda olması gerekir. Bu tarihi eserler kendi ülkelerinde değer kazanır'' diye konuştu.

Geçtiğimiz günlerde İngiliz Daily Mirror gazetesinin İrlandalı tarihçi Philip Lynch'in açıklamalarına dayanarak gündeme getirdiği, ''Noel Baba'nın mezarının İrlanda'da olabileceği'' iddiası üzerine Avrupalı tarihçiler Noel Baba'nın kemiklerinin nerede olduğunu tartışmışlar, Türk bilim adamları ise kemiklerin Aziz'in öldüğü topraklara getirilmesi gerektiğini savunmuşlardı.