Kaynamış yumurta eski haline nasıl döner?
Yumurta kaynatıldığında neden katılaşır? Kaynamış ve katılaşmış yumurtayı eski haline döndürmek neden önemli? Yumurtanın kabuk rengini ne belirliyor? Yumurta kaynatıldığında sarısının etrafında neden gri bir tabaka oluşur?
BBC TürkçeYumurta kaynatıldığında, içindeki şeffaf madde (albümin) beyaza döner ve katılaşır. Bunun nedeni, proteinlerin birbirine karışmasıdır.
Yumurta soğukken, bu proteinler birbirinin üzerinden kayarak sıvı gibi hareket eder.
Ama ısıtıldığında bu proteinlerin üç boyutlu yapıları bozulup dallı budaklı bir yapı oluşturdukları için birbirleri üzerinden serbestçe kayamazlar; protein zincirlerinin dalları birbirine kenetlenerek hareketsiz hale gelirler.
2015'te Amerikalı ve Avustralyalı kimyacılar, kaynatılıp katılaşmış yumurtanın eski haline döndürülebileceğini gösterdi. Yumurtanın katılaşmış akına üre ekleyip vorteks tüp karıştırıcıda karıştırarak proteinleri birbirinden ayırıp eski haline getirmek mümkün olmuştu.
Bu yöntem, peynir imalatından kanser araştırmalarına kadar birçok alanda hatalı proteinlerin onarılıp zamandan ve maliyetten kazanılmasını sağlayacak önemli bir teknik olarak görülüyor.
Yumurtanın kabuk rengini ne belirliyor?
Yumurta kabuğu esas olarak kalsiyum karbonattan oluşur. Bunun doğal rengi beyazdır. Bazı kuşlar yumurtalarını kamufle etmek veya diğer yumurtalardan ayırmak için beyaz kabuğun üzerini başka bir renkle kaplama yoluna gider.
Bazı tavuk yumurtalarını kahverengi yapan, hemoglobinin parçalanması sonucu ortaya çıkan protoporfirin pigmentidir.
Yumurtanın beyaz veya kahverengi olmasını belirleyen tavuğun cinsidir. Bir zamanlar kahverengi yumurtaların daha sağlıklı olduğuna dair yanlış bir anlayış doğmuştu. Bu nedenle ticari üretim yapan birçok çiftlikte kahverengi yumurta yumurtlayan tavuk cinsine ağırlık verildi.
Maran tavuğu (Fransızca "kestane" anlamına geliyor) olarak bilinen cinsin yumurtası kızılımsı kahverengi bir renktir. Ancak bu renk öyle kolay akar ki 1930'larda İngiltere'de bu tür ilk üretildiğinde çoğu insan yumurtaların boyandığını sanmıştı.
Yumurta sarısının etrafında neden gri bir tabaka oluşur?
Yumurta akının yüzde 92'si sudur. Geri kalan kısmı ise çoğu ovalbümin, ovotransferin ve ovomukoid olmak üzere 148 farklı protein karışımıdır.
Oda sıcaklığında bu proteinler küre şeklinde bir yapıya sahiptir; bu yapı, aminoasitlerden oluşan protein zinciri ve bunlar arasındaki bağlantıyı sağlayan sülfürden oluşur.
Yumurta kaynatıldığında sülfür bağları ısı ile çözülür ve her protein molekülü ayrışarak yanındakine tutunup katılaşır. Ovalbümin açısından bu aşama 77 derecede gerçekleşir.
Ama 70 derecenin üstünde sülfür de hidrojen sülfata dönüşür ve yumurta sarısındaki demir ile tepkime sonucu demir sülfat oluşturur. Yumurta sarısının etrafındaki yeşilimsi gri tabakaya rengini veren budur.
Yumurtayı kaynattıktan sonra soğuk suya tutup ısısını düşürerek bu rengi almasını engelleyebilirsiniz.