İnsanlar hayatlarını neden kaybeder?

Dr. Sherwin Nuland “Nasıl Ölürüz: Yaşamamızın Son Bölümünden Yansımalar” adlı eserini yayınladığı zaman sadece Amerika Birleşik Devletleri’nde değil bütün dünyada merakla okunan bir kitabın yazarı haline geldi.

Kitabının önsözünde de belirttiği gibi, on beşinci yüzyılda “ars moriendi” yani iyi bir ölüm kavramı gelişti ve ölüme mitolojik bir anlam kazandırdı. Bu efsanenin ana teması “huzur içinde ölmek” oldu. Daha sonraki yüzyıllarda ölüm üzerine çok sayıda edebi eser yayınlandı. Dr. Nuland insanları ölüme götüren süreci mitolojik anlamından arındırmak ve oldukça yalın şekliyle okurlara aktarmayı amaçladı. Bunun için, hem birey olarak çevresinde hem de bir cerrah olarak mesleki yaşantısında edindiği anılardan ve birikimlerden yararlandı.

1993’de McGinnis ve arkadaşlarının saygın bir tıp dergisi olan JAMA‘da (Journal of American Medical Association) yayınladıkları, “Amerika Birleşik Devletleri'nde Gerçek Ölüm Nedenleri” adlı araştırma makalesi de, insanları ölüme götüren süreçleri yalın bir şekilde aktarmış oldu. Benzer nitelikte bir araştırma Mokdad ve arkadaşları tarafından yedi yıl sonra aynı dergide yayınlandı. Milenyumda ABD’de ilk altı sıradaki ölüm nedenleri resmi kayıtlarda sıklıklarına göre şu şekilde sıralanıyordu:

1) Kalp hastalıkları 710.760 ölüm

2) Kanserler 553.091 ölüm

3) İnmeler ve beyin damar hastalıkları 167.661 ölüm

4) Kronik alt solunum yolu hastalıkları 122.009 ölüm

5) İstem dışı yaralanmalar (kazalar) 97.900

6) Diyabet 69.301

Bu tabloda yer alan ölüm nedenlerinin birçok gelişmiş ülke ve ülkemiz için büyük ölçüde geçerli olduğunu söylemek olası. Bu makaleyi ilginç ve önemli kılan etken ise, hayatını kaybeden yaklaşık iki buçuk milyon Amerikalının gerçek ölüm nedenlerini irdelemiş olması. İlk altı sıradaki gerçek ölüm nedeni aşağıda yer alıyor:

1) Tütün tüketimi 400,000

2) Kötü beslenme ve fiziksel hareket azalması 300,000

3) Alkol tüketimi 100,000

4) Mikroorganizmalar 90,000

5) Zehirli (toksik) ajanlar 60,000

6) Motorlu araçlar 25,000

Ülkemiz için ilk dört nedenden sonraki sıralama değişse bile, ikinci tabloda yer alan verilerin de bir çok ülke için geçerli olduğu söylenebilir. En sık karşılaşılan hastalık ve yaralanmalar karmaşık etkileşimler sonucu meydana gelmektedir. Psikolojik sorunları olan bir insanın alkollüyken motorlu araç kazası yapması veya diyabeti olan bir başka insanın, sigara içmesi ve yürüyüş yapmaması gibi. Yapılan araştırmanın zorluğu ve değeri de buradan kaynaklanmaktadır. Araştırmada değişik bilimsel yöntemlerle ölüme yol açan asıl neden saptanmaya çalışılmıştır.

Bu araştırma ölümlerin yarısının büyük ölçüde önlenebilir nedenlere bağlı olduğunu göstermiştir. Üstelik iki araştırma arasında geçen yedi yıllık süre içinde toplumsal davranış değişiklikleri nedeniyle, beslenme sorunları ve hareket azlığı küresel anlamda yaygınlaşmış ve tütün tüketimi ile yarışır hale gelmiştir. Daha basit bir anlatımla, en önemli ölüm nedenleri tütün tüketimi ve hemen ardınan gelen yanlış beslenme ve hareket azlığıdır. Üstelik her geçen yıl ikisinin arasındaki ara kapanmakta, beslenme ve hareket azlığına bağlı hastalıklar küresel anlamda en önemli “gerçek” ölüm nedeni haline gelmektedir.