Gıdada denetim sonuçları

Gıdada, ortalama olumsuz örnek oranı yüzde 5,28 çıkarken, bal, pekmez, tavuk eti, kırmızı toz-pul biber ve incir ezmesi, en fazla olumsuzluk tespit edilen ürünler oldu. Olumsuz örnek oranı, pekmez örneklerinde yüzde 33,96'ya, bal örneklerinde yüzde 16,74'e, kanatlı etlerinde ise yüzde 17,98'e çıktı. İncir ezmesi örneklerinin yüzde 17,39'unda, ballı çerez örneklerinin yüzde 21,62'inde, kırmızı toz-pul biber örneklerinin yüzde 14,77'sinde limitlerin üzerinde aflatoksin belirlendi. Etiket bilgilerinin mevzuata uygunluk oranı yüzde 97,84 oldu. Denetimler, gıda üreticilerinin etiketleme kurallarına, ''ambalaja'' çok önem verdiğini, gıdanın içeriği konusunda ise o kadar hassas davranmadığını ortaya koydu.

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, 2009 yılı gıda denetim programlarına ilişkin sonuçları açıkladı. Verilere göre, bakanlık, ''içerik'' ve ''etiket'' denetimi olarak iki ayrı kategoride denetim programı yürütürken, etiket denetimlerindeki olumsuz örneklerin oranının çok düşük kaldığı, içerik denetimlerinde ise olumsuz örneklerin kanatlı eti, bal ve pekmezde yoğunlaştığı belirlendi. İncir ezmesi, pul-toz kırmızı biberde aflatoksin sorunun büyüklüğü ortaya kondu. Zeytinyağında taklit ve tağşiş oranı yüzde 2,5, ayçiçekyağında yüzde 8, kızartma yağlarında sağlığa aykırı yağ kullanımı oranı yüzde 7,95 çıktı.

AB kriterleri de dikkate alınarak yürütülen gıda denetim faaliyetleri programları konusunda, geçen yıl, 22 bin 172 gıda analizinde içerik denetimi yapıldı. Bunların yüzde 94,72'sinde, 21 bin 1'inde analiz sonuçları mevzuata uygun çıktı. Ancak, 1171 gıda örneğinde analiz sonuçlara mevzuata uygun çıkmazken, ortalama olumsuz örnek oranı, yüzde 5,28 olarak hesaplandı. Süt ve süt ürünleri, kırmızı et ve unlu mamuller denetiminde olumsuz örnek oranı ortalamanın altında kalırken, kanatlı eti, pekmez, bal, kuru meyveler, bitkisel yağlar, şekerli mamullerdeki denetim sonuçlarındaki olumsuz sonuç oranı oldukça yüksek çıktı. Ekmek örneklerinin büyük bölümü, mikrobiyolojik kriterler yönünden uygun. Analiz edilen 309 ekmek örneğinden sadece 5'inde (yüzde 1,62) mikrobiyolojik yönden olumsuzluk tespit edildi.
 

Süt ürünlerinde taklit ve tağşiş oranı yüzde 4,89

Bakanlık geçen yıl, 660 beyaz peynir örneğinde mikrobiyolojik kriterler yönünden denetim yaptı. Analizler sonucunda, 24 peynir örneğindeki mikrobiyolojik değerlerin mevzuata uygun olmadığı belirlenirken, olumsuzluk oranı yüzde 3,64 olarak hesaplandı. Analiz sonuçlarına göre, 284 yöresel peynir örneğinden 5'inde (yüzde 1,76) mikrobiyolojik açıdan uyumsuzluk belirlendi. Sade, meyveli, veya çeşnili dondurma veya sütlü buzda, 380 örnekte mikrobiyolojik analiz yapılırken, 17 örnek (yüzde 4,47'si) olumsuz çıktı. Sade yoğurtta taklit, tağşişin tespitine (jelatin aranmasına) yönelik 893 örnek üzerinde yapılan analiz sonucunda, 27 örnekte (yüzde 3,02) olumsuzluk saptandı. Analiz edilen 757 süt ürünlerinin 37'sinde (yüzde 4,89) taklit ve tağşiş yapıldığı, süt yağı yerine bitkisel yağ katıldığı belirlendi. Yoğurtta toplam spesifik mikroorganizme sayısı açısından analiz edilen 377 örnekten 6'sı (yüzde 1,59) olumsuz çıktı.
 

Kırmızı et ürününe, domuz eti veya kanatlı eti konması

Kırmızı et ve et ürünlerinde domuz eti ve (at-eşek gibi) tek tırnaklı hayvan etinin katılıp katılmadığını belirlemek için 462 örnek analiz edildi ve 3 örnek (yüzde 0,65'i) olumsuz çıktı. Ancak, kırmızı et ürünlerine kanatlı eti katılıp katılmadığını belirlemek amacıyla yapılan denetimlerde olumsuzluk oranı yüzde 3,20 olarak belirlendi ve 406 kırmızı et ürününden 13'üne kanatlı eti katıldığı ortaya çıktı. Tavuk, hindi, bıldırcın veya devekuşu etinde mikrobiyolojik kriterler yönünden yapılan analizlerde, olumsuzluk oranının yüzde 17,98 ile oldukça yüksek olduğu belirlendi. Analiz edilen 545 örnekten 98'inin mikrobiyolojik kriterler yönünden istenilen nitelikte olmadığı saptandı.

 

Balda ve pekmezde taklit-tağşiş oranı yüksek

Bakanlık, geçen yıl analiz ettiği 914 bal örneğinin 153'ünde, 265 pekmez örneğinin 90'ında taklit ve tağşiş yapıldığını belirledi. Analiz edilen ürünlerin balda yüzde 16,74'ü, pekmezde ise yüzde 33,76'sı taklit veya tağşiş ürün çıktı. Şeker veya şekerlemelerde boya miktarı tayini amacıyla analiz edilen 312 örnekten 22'sinde limitlerin üzerinde boya belirlenirken, olumsuz örnek oranı yüzde 7,05 olarak hesaplandı.

 

Kuru meyveli ürünlerde aflatoksin sorunu

Kuru meyvelerde aflatoksin tepsiti amacıyla yapılan denetimlerde, kırmızı toz-pul biber ile incir ezmesinde aflatoksin açısından önemli sorun yaşandığı, fındıkta bu sorunun hemen hemen çözüm aşamasında bulunduğu belirlendi. Verilere göre, incelenen 583 fındık örneğinden sadece 6'sında (yüzde 1,03) limitin üzerinde aflatoksin saptanırken, 168 fındık ezmesi örneğinin hiç birinde limitin üzerinde aflatoksine rastlanmadı. Analiz edilen 517 kuru kayısı örneğinin 70'inde (yüzde 13,54) limitin üzerinde kükürtdioksit belirlenirken, kanserojen olarak bilinen ''okratoksin A'' aranması amacıyla 165 kuru üzüm örneği alındı ve hiç olumsuz örnek çıkmadı. Denetimlerde kuru incir örneklerinin sadece yüzde 3,09'unda limitin üzerinde aflatoksin çıkarken, incir ezmesi örneklerinin yüzde 17,39'unda limitin üzerinde aflatoksin saptanması dikkati çekti. Analiz edilen 485 kuru incir örneğinin 15'i, 23 incir ezmesi örneğinden 4'ü aflatoksin yönünden olumsuz çıktı.

Antepfıstığında aflatoksinli örnek oranı yüzde 5,23, antepfıstığı ezmesinde yüzde 0,96 olarak belirlendi. Analiz edilen 516 Antepfıstığı örneğinin 27'sinde, 104 antepıstığı örneğinin 1'inde limitin üzerinde aflatoksin belirlendi. Yerfıstığında analiz edilen 525 örnekten 33'ünde, yerfıstığı ezmesinde analiz edilen 59 örnekten 2'sinde limitin üzerinde aflatoksin çıktı. Lokum ve helva örneklerinde aflatoksinli örnek oranı yüzde 2'nin altında kalırken, analiz edilen ballı çerez örneklerinin yüzde 21,62'sinde yüksek alfatoksin belirlendi. Alınan 207 lokum örneğinden 4'ü, 210 helva örneğinden 4'ünde ve 148 ballı çerez örneğinden 32'sinde limitlerin üzerinde aflatoksin olduğu ortaya çıktı. Bakanlık, analiz ettiği 413 toz-pul biber örneğinden 61'inde (yüzde 14,77) limitlerin üzerinde aflatoksin buldu.

 

Bitkisel sıvı yağlarda tağşiş, ayçiçeği yağında fazla

Geçen yıl, sıvı yağlarda taklit ve tağşişin tespitine yönelik 521 zeytinyağı örneğinde yaptığı analiz sonucunda 13, 175 ayçiçeğiyağı örneğinde yaptığı analiz sonucunda 14, 160 mısır yağı örneğinde yaptığı analiz sonucunda ise 2 olumsuz sonuç tespit etti. Örneklere göre taklit ve tağşiş oranı, mısıryağında yüzde 1,25, zeytinyağında yüzde 2,50 olurken, ayçiçekyağında yüzde 8 düzeyinde tespit edildi. Kanserojen olarak bilinen yanmış kızartma yağlarının tekrar kullanılmasını önlemek amacıyla ''polar madde ve dumanlanma noktası'' yönünden analiz edilen 151 yağ örneğinden 12'sinin kullanım için uygun olmadığı belirlendi. Örnek sayısına göre olumsuzluk oranı yüzde 7,95 düzeyinde çıktı. Sıvı yağlarda poli aromatik hidrokarbonlar (PAH)-benzo(a)pren yönünden analiz edilen 273 örnekten 15'i (yüzde 5,49)olumsuz çıktı. Margarinlerde benzoik ve sorbik asit aranması için yapılan denetimlerde örneklerin yüzde 99,6'sı mevzuata uygun bulundu.

Bebek mamalarında kurşun aranması

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'nın 2009 yılı gıda denetim programlarına ilişkin sonuçlara göre, geçen yıl denetim programı kapsamında 2 bin 262 bitkisel üründe pestisit (zirai ilaç kalıntısı) analizi yapılırken, örneklerin 155'inde (yüzde 6,85) limitlerin üzerinde kalıntı tespit edildi.
Geçen yıl bin 311 hazır yemek örneğinde mikrobiyolojik analiz yapıldı. Bin 253 hazır yemek örneğinde analiz sonuçları mikrobiyolojik kriterlere uygun çıkarken, örneklerin 58'inin (yüzde 4,42'si) bu kriterlere uymadığı belirlendi.

Bebek mamalarında kurşun aranması için 122 örnekte yapılan analizde, 3 örnekte limitlerin üzerinde kurşun olduğu belirlenirken, olumsuzluk oranı yüzde 2,46 olarak hesaplandı.
Taze ıspanakta nitrat kalıntısı belirlemek için alınan 125 örnekten 3'ünde (yüzde 2,40) limitin üzerinde nitrat belirlendi. Fazla miktarda kullanılan gübre, ıspanak ve yeşil yapraklı bitkilerde nitrat birikmesine neden oluyor. Denetimlerde analiz edilen 2 bin 401 tuz örneğinden 94'ünde (yüzde 3,92) iyot oranının mevzuata uygun olmadığı belirlenirken, analiz edilen 258 salamura asma yaprağından sadece 2'isinde kükürt oranı limitlerin üzerinde çıktı. Geçen yıl mikrobiyolojik analize tabi tutulan 382 kuruyemiş örneğinden 4'ünün (yüzde 1,05) mikrobiyolojik kriterleri taşımadığı belirlendi.

Elma suyu ve elma suyu içeren karışım meyve sularında patulin aranması için 166 örnek üzerinde yapılan analizde, 2 örnekte patulin çıkarken, olumsuz örnek oranı yüzde 1,20 oldu. Alkollü içki denetim programı kapsamında yapılan denetimlerde 599 rakı, viski, votka örneğinden 3'ünde metil alkol olduğu belirlendi. Distile alkollü içkilerde 767 örnek üzerinde yapılan analizlerde ise 23 örnekteki (yüzde 3'ünde) alkol hacminin mevzuata uygun olmadığı ortaya çıktı. Geçen yıl, analiz edilen 493 kırmızı toz-pul biber örneğinden 7'sinde kanserojen olduğu bilinen Sudan boyası bulunurken, olumsuz örnek oranı yüzde 1,42 olarak tespit edildi.
Bakanlığın 461 kırmızı toz-pul biber, 216 sumak ve 186 köri örneğinde yaptığı analizde, hiç bir örnekte ''para red boyasına'' rastlanmadı.
 

Etiketlemede mevzuat uyumu hemen hemen yüzde 100

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'nın geçen yıl gıda ürünlerinin etiketlenmesine ilişkin yaptığı denetimlerde, üreticilerin etiketlemeye ilişkin mevzuata hemen hemen tam uyum sağladığı belirlendi. Bakanlık, 36 bin 718 gıda örneği üzerinde etiket denetimi yaparken, sadece 102 örneğin etiketlenmesinin mevzuata uygun olmadığı tespit edildi. Etiketlemede mevzuata uyum yüzde 99,72 çıkarken, olumsuz örnek oranı yüzde 0,28'de kaldı.

Etiketlemede mevzuata uyum toplam denetimde yüzde 99,72 uyum belirlenirken, en yüksek uyumsuzluk oranı yüzde 0,98 ile süt ve süt ürünlerinde görüldü. 3 bin 56 süt ve süt ürününden 30'unun etiketinin mevzuata uygun olmadığı tespit edildi. Denetlenen 3 bin 42 alkollü içki etiketinin 7'si, 2 bin 984 alkolsüz içecek etiketinin 15'i, 3 bin 684 gıda katkı maddeleri etiketinin 20'si, 2 bin 788 ithal ürün etiketinin 14'ünün mevzuata uygun olmadığı belirlendi.

Bitkisel çaylar ve enerji içecekleri etiketlerinin ise mevzuata tam uygun çıktı. Verilere göre, geçen yıl 22 bin 172 gıda ürününde mikrobiyolojik, 36 bin 718 gıda örneğinde etiketleme denetimi yapılırken, örneklerin yüzde 97,84'ü uygun bulundu. Toplam 1273 örneğin mevzuata uygun olmadığı belirlenirken, olumsuz örnek oranı yüzde 2,16 olarak hesaplandı.
 

2008'e göre olumsuz örnek oranı azaldı

Bakanlık tarafından 2008'de yapılan gıda denetim sonuçlarına göre, geçen yılki denetimlerde olumsuz örnek ortalaması düştü. Bakanlığın 2008'de 19 bin 714 gıda örneği üzerinde yaptığı denetimlerde, 18 bin 505 örnek mevzuata uygun bulunurken, 1208 örneğin mevzuata uygun olmadığı belirlenmişti. Geçen yıl yüzde 5,28 olan gıda denetimlerinde olumsuz örnek oranı, 2008'de yüzde 6,13 düzeyindeydi. Geçen yıl yüzde 0,28 olan gıda maddelerinin etiketlerinde genel etiketleme ve beslenme yönünden etiketleme kurallarına uygunluk açısından yapılan denetimlerde olumsuz örnek oranı, 2008'de yüzde 0,46 olarak belirlenmişti. Ancak, zirai ilaç kalıntısı denetimlerinde 2008'de yüzde 4,14 olan olumsuz örnek oranının 2009'da yüzde 6,85'e çıktığı belirlendi.

Diğer taraftan, süt ve süt ürünleri grubundaki mikrobiyolojik analizlerde, olumsuz örnek oranının yüzde 5-20'lerden yüzde 1,5-4,9'lara, pekmezdeki olumsuz örnek oranının da yüzde 52,62'lerden yüzde 33,96'ya düşmesi dikkat çekti. Tavuk, hindi, bıldırcın veya deve kuşu etlerinin mikrobiyolojik olarak denetiminde 2008'de yüzde 17'ler düzeyindeki olumsuz örnek oranının geçen yıl da aynı seviyede olması, sorunun devam ettiğini gösteriyor.

1582 firma hakkında suç duyurusu yapıldı

Mevzuat uyarınca, gıda ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemeleri üreten, üreten/satan, satan ve toplu tüketime sunan iş yerlerinin kontrol ve denetimleri bakanlığın yetki ve sorumluluğunda bulunuyor. Gıda kontrol ve denetimleri, gıda üretim yeri, gıda satış yeri ve toplu tüketim yerlerine yönelik olarak tarım il müdürlükleri tarafından gıda maddesinin taşıdığı riskle orantılı ve uygun sıklıkta olmak üzere Yıllık Kontrol Programı dahilinde ve AB yaklaşımları da dikkate alınarak, risk esasına göre belirli ürün gruplarında yıllık olarak hazırlanan İzleme ve Denetim Programları çerçevesinde yapılıyor. Yapılan kontrol ve denetimlerde Türk Gıda Kodeksine uygun güvenli gıda üretiminin sağlanması ve gıda işyerlerinin teknik ve hijyenik koşullarının mevzuata uygunluğunun sağlanması amaçlanıyor.

Bakanlık, geçen yıl, genel denetim programı çerçevesinde de 92 bin 718'i gıda üretim yerleri, 163 bin 382'si gıda satış yerleri, 94 bin 355'i toplu tüketim yerlerinde olmak üzere toplam 350 bin 455 denetim gerçekleştirdi. Denetimler sonucunda, 8361 adet idari para cezası uygulanırken, 1582 firma veya kişi hakkında da savcılığa suç duyurusunda bulunuldu. Önceki yıl, 340 bin 874 genel denetim yapılmış, 6958 adet idari para cezası uygulanırken, 905 firma veya kişi hakkında suç duyurusu yapılmıştı. Geçen yıl yapılan suç duyurularının 1162'si gıda üretim yerlerine, 265'i gıda satış yerlerine, 155'i toplu tüketim yerlerine yönelik oldu.