Devlet desteklerini denetleme kurulu

Maliye Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Hazine Müsteşarlığı, Dış Ticaret Müsteşarlığı ve Rekabet Kurumu'nca, bu kurumları temsilen, birer üye olmak üzere altı üye ile Devlet Destekleri Genel Müdürü'nden oluşacak Kurul, Türkiye ile Avrupa Birliği arasındaki anlaşmalara uygun olarak devlet desteklerinin ilke ve esaslarını belirleyecek ve bunlarla ilgili mevzuatı hazırlayacak. Hazine Müsteşerlığı bünyesinde yer alacak Kurul'da 45 kişilik kadro oluşturulacak.

Devlet Desteklerinin İzlenmesi ve Denetlenmesi Hakkında Kanun Resmi Gazete'de yayımlandı. Devlet desteklerinin Türkiye ile Avrupa Birliği arasındaki anlaşmalara uygun olarak düzenlenmesini ve ilgili mercilere bildirimini sağlamak üzere ilke ve esasların belirlenerek desteklerin izlenmesi ve denetlenmesine ilişkin usul ve esasları tespit etmek amacıyla hazırlanan Kanun hükümleri tarım, balıkçılık ve hizmet sektörlerindeki devlet desteklerini kapsama almadı. Devlet Desteklerini İzleme ve Denetleme Kurulu'nun oluşturulmasını öngören Kanuna göre ürünlerin veya hizmetlerin menşeiyle ilgili ayrımcılık yapılmaksızın bireysel tüketiciye verilen sosyal nitelikli destekler ile doğal afetlerin veya olağanüstü olayların sebep olduğu zararı gidermeye yönelik olan ve zararın maddi büyüklüğünü geçmeyen destekler, bu kanun kapsamında uygun görülebilir devlet destekleri arasında yer aldı.

Bu Kanun kapsamında uygun görülebilir devlet destekleri olup, bunların kapsam ve kuralları Devlet Desteklerini İzleme ve Denetleme Kurulu tarafından belirlenecek destekler arasında Avrupa Birliği seviyesine göre yaşam standardının aşırı ölçüde düşük veya işsizlik oranının çok yüksek olduğu bölgelerde ekonomik gelişmeyi sağlamak amacıyla verilenler, Türkiye ile Avrupa Birliği arasındaki yapısal uyum gereklerinin yerine getirilmesini sağlamayı amaçlayanlar bu kapsama girdi.

Ayrıca Kurul tarafından belirlenecek destekler arasında Türkiye ile Avrupa Birliği arasındaki ticaret koşullarını ortak çıkarlara ters düşecek ölçüde olumsuz etkilememek kaydıyla, belirli ekonomik faaliyetlerin veya belirli bölgelerin gelişimini sağlamaya yönelik destekler, Türkiye ile Avrupa Birliği arasındaki ticaretin koşullarını ortak çıkarlara ters düşecek ölçüde olumsuz etkilememek kaydıyla, kültür mirasının ve doğal varlıkların korunmasına yönelik olanlar, Türkiye ve Avrupa Birliğinin ortak çıkarlarına hizmet eden önemli bir projenin gerçekleşmesini sağlayacaklar, Türkiye ekonomisinde ortaya çıkan ciddi sorunları gidermeye yönelik olanlar, Türkiye-Avrupa Birliği Ortaklık Konseyinin belirleyeceği diğer destekler de yer aldı.

Ekonomik ve mali tedbirler devlet desteği sayılmayacak

Belirli türdeki devlet desteklerine grup muafiyeti tanınmasına ve bir teşebbüse belirli bir dönemde belirli bir miktarı aşmayacak şekilde verilen ve rekabeti önemli ölçüde bozmayan devlet desteklerinin bu Kanun kapsamında uygun devlet desteği olduğuna ve Kurula bildirimine gerek olmadığına ilişkin usul ve esaslar bu Kanunun uygulanmasına ilişkin olarak yürürlüğe konulan yönetmeliklerle belirlenecek. Ayrım yapılmaksızın tüm teşebbüslere uygulanan genel nitelikli ekonomik ve mali tedbirler devlet desteği sayılmaz. Bu Kanunun izin verdiği haller dışında devlet desteği verilemeyecek.

Kurul 6 üye ve 1 genel müdürden oluşacak

Bu Kanun ve diğer kanunlarla verilen görevleri yürütmek üzere kurulan Devlet Desteklerini İzleme ve Denetleme Kurulu, Maliye Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Hazine Müsteşarlığı, Dış Ticaret Müsteşarlığı ve Rekabet Kurumunca, bu kurumları temsilen, birer üye olmak üzere altı üye ile Devlet Destekleri Genel Müdüründen oluşacak. Kurulun başkanlığını Devlet Destekleri Genel Müdürü yürütecek. Devlet Destekleri Genel Müdürünün görevinin sona ermesi durumunda Kurul Başkanlığı ve üyeliği sona erecek.

Kurul üyeleri müşterek kararname ile atanır. Kurul üyeliğine atanacak adayların yükseköğretim kurumlarının en az dört yıllık eğitim veren bölümlerinden mezun olmuş olmaları, en az beş yılı bu Kanun kapsamındaki konularda olmak üzere asgari on yıl kamu hizmeti yapmış bulunmaları gerekecek. Kurul Başkanı hariç olmak üzere, Kurul üyelerinin görev süresi dört yıl olacak. Kurul üyeleri, kendileri, eşleri ve üçüncü dereceye kadar kan ve kayın hısımları hakkındaki toplantılara katılamaz ve oy kullanamayacak.

Başkan hariç diğer Kurul üyeleri kendi kuruluşları tarafından hazırlanan devlet destekleri ile ilgili kararlarda oy kullanamayacak. Kurul, kararlarında bağımsız olup, Kurul tarafından alınan kararlar kesin olup, Kurul'un sekreterya hizmetleri Devlet Destekleri Genel Müdürlüğü tarafından yürütülecek. Kurul harcamaları, Müsteşarlık bütçesine bu amaçla konulan ödenekten karşılanacak. Hazine Müsteşarlığı bünyesinde merkezde görev yapacak Kurul'da, 45 kişilik kadro ihdas edilecek. 1 Genel müdür, 3 genel müdür yardımcısı, 9 daire başkanı, farklı derecelerde 22 Hazine uzmanı, 24 hazine uzman yardımcısı ihdas edilecek.

Devlet destekleri, AB ilke ve esaslarına göre belirlenecek

Kurul, Türkiye ile Avrupa Birliği (AB) arasındaki anlaşmalara uygun olarak devlet desteklerinin ilke ve esaslarını belirleyecek ve bunlarla ilgili mevzuatı hazırlayacak. Devlet desteklerinin uygunluğunu incelemek, izlemek ve denetleyecek.  Uygulama sonuçlarını desteği verenlerden temin ederek Avrupa Komisyonuna ve ilgili mercilere gerekli bildirimleri yapacak.

Desteği verenler ve diğer ilgili taraflar, Kurulun ihtiyaç duyacağı her türlü bilgi ve belgeyi gizli dahi olsa vermekle yükümlü olacak. Gizlilik içeren bilgi veya belgeler sadece bu Kanun kapsamına giren konuların değerlendirilmesi amacıyla kullanılacak. Kurulun, yasal zorunluluklar dışında, üçüncü taraflara yönelik olarak gizlilik ilkelerine uyması esas olacak.

Kurul, inceleme başlatabilecek

Kurul, kanuna uygun olmayan veya kanuna uygunluğundan şüphe edilen bir devlet desteğiyle ilgili olarak, desteği verene de bilgi vererek inceleme başlatabilecek. Desteği veren gerekli bilgileri Kurul'a sunmakla yükümlü olacak. Kurul, inceleme başlatılması kararıyla birlikte, nihai bir karar alıncaya kadar kanuna uygunluğundan şüphe edilen desteğin durdurulmasına da karar verebilecek.

Kurul tarafından, kanuna uygunluğundan şüphe edilen desteğin durdurulması kararının desteği verene bildirilmesini müteakip, desteği veren, konuyla ilgili işlemleri durdurmak zorunda olacak. Kurul, desteğin uygun olmadığına karar verirse desteğin geri alınmasına yönelik olarak desteği verenin tüm tedbirleri uygulamasını isteyecek.  Desteği veren geri alma işlemini yerine getirmekle yükümlü olacak.

Devlet desteğinin geri alınmasına esas faiz oranı, destekten fiili olarak yararlanılan tarihten itibaren geri alma kararının alındığı tarihe kadar geçen sürede Müsteşarlık tarafından ihraç olunan Türk Lirası cinsinden iskontolu devlet iç borçlanma senetlerinin faiz oranlarının ağırlıklı ortalaması alınarak belirlenecek. Desteği veren, desteğin geri alınmasına ilişkin işlemleri en geç bir ay içinde başlatmak zorunda olacak.

Desteği veren idare, desteğin taksitle ödenmesine yönelik anlaşma yapabilecek

Desteği veren idare, desteğin taksitler halinde ödenebilmesini içeren ödeme anlaşmaları yapmaya yetkili olacak. Ancak, desteği veren kamu idarelerinden genel bütçe kapsamında olanlar, desteğin geri alınması için vergi dairelerine bildirimde bulunduktan sonra ödeme anlaşması yapamayacak. Taksitli ödemelerde her bir taksit dönemi için uygulanacak faiz oranı, her bir ödeme dönemine ilişkin olarak Müsteşarlık tarafından en son ihraç olunan Türk Lirası cinsinden iskontolu devlet iç borçlanma senetlerinin faiz oranları esas alınarak belirlenecek.

Geri alma işlemi gerçekleştirilemezse; her bir desteğe ait anapara ve dördüncü fıkraya göre hesaplanacak faiz tutarlarına, geri alma kararının tebliğ edildiği tarihten itibaren; ilgili mevzuatta geri alınacak desteğe ilişkin faiz oranı belirlenmişse bu oranda, belirlenmemişse belirlenen gecikme zammı uygulanmak üzere bir aylık ödeme süresi verilecek.

Zamanaşımı 10 yıl

Kanuna uygun olmayan devlet desteklerinin geri alınması, desteğin fiilen verildiği tarihten itibaren on yıllık zamanaşımına tabi olacak. Ancak Kurulun ön değerlendirme yapması ve inceleme başlatması veya desteği durdurması zamanaşımı süresini durdurur. Zamanaşımının durmasına sebep olan inceleme için tanınan azami süre altı ay olarak uygulanacak.

Yönetmelik 9 ay içinde çıkarılacak

Devlet desteklerinin bildirimi, izlenmesi ve denetlenmesine ilişkin yönetmelikler, Kurulun teşkilini müteakip en geç dokuz ay içerisinde çıkarılacak. Kurul üyeliklerine ilk kez atananlara mahsus olmak ve kura ile belirlenmek üzere, Kurul üyelerinden ikisi ikinci yılın sonunda; kalanlardan ikisi üçüncü yılın sonunda yenilenir. Takip eden dönemlerdeki atamalar görev süresi sona erdikçe yapılacak.

Mevcut devlet destekleri

Geçici 1'inci madde uyarınca çıkarılan yönetmeliklerin yürürlüğe girdiği tarihte uygulanmakta olan devlet desteklerine ilişkin mevzuat, desteği veren tarafından, yönetmeliklerin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay içerisinde Kurula bildirilecek. Desteği verenin başvurusunu takiben Kurul, ön değerlendirmesini altmış işgünü içerisinde tamamlayacak. Değerlendirme neticesinde desteğin kanuna uygun olmadığı yönünde bulguların tespiti halinde Kurul, desteği verenden, nihai bir karar alınıncaya kadar devlet desteği verme işleminin durdurulmasını isteyebilir ve bu durum beş işgünü içerisinde devlet desteği verene bildirilecek.

Kurulun devlet desteği verme işlemini durdurma kararı alması halinde, desteği veren, bu hususun kendisine intikal ettiği tarihten itibaren, uygulamakta olduğu devlet desteğinin kapsam ve süresini genişletemez ve yeni müracaatları işleme koyamayacak. Desteği veren, konu hakkındaki görüşlerini durumun kendisine intikalinden itibaren on işgünü içinde Kurula bildirecek. Desteği veren tarafından talep edilmesi halinde, gerekli görülen hallerde, Kurul tarafından on işgünü ilave süre verilebilecek.

Kurul, elde edilen tüm bilgiler doğrultusunda desteğe ilişkin nihai kararını otuz işgünü içerisinde alacak ve bunu desteği verene 5 işgünü içinde tebliğ edecek. Kurul, desteğin kanuna uygun destek olmadığına karar verirse desteği verenden gerekli değişiklikleri yapmasını isteyecek.

İlk yıllık raporun hazırlanması

İlk yıllık rapor, devlet desteklerinin bildirimi, izlenmesi ve denetlenmesine ilişkin yönetmeliklerin yürürlüğe girdiği yılı takip eden yıl için usul ve esaslar dahilinde hazırlanacak. İlk yıllık rapor söz konusu yönetmeliklerin yürürlüğe girdiği yıl ve takip eden yılı içine alan döneme ait uygulama bilgilerini kapsayacak.

Bazı yatırımların tamamlanmış sayılması

31 Aralık 2001'den önce düzenlenmiş ve yatırım süresi bitmiş yatırım teşvik belgelerinden; bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce iptal edilenler, Yap-İşlet-Devret modeli kapsamında gerçekleştirilen yatırımlar için düzenlenenler ve Kaynak Kullanımı Destekleme Primi ihtiva edenler hariç, diğerleri herhangi bir işlem yapılmaksızın gerçekleşmiş haliyle tamamlanmış sayılacak.

Bu belgelerde, ihracat taahhüdü aranmayacak. Daha sonra teşvik belgesinin kısmen veya tamamen iptalini gerektirecek bir durumun ortaya çıkması veya tespiti halinde, Hazine Müsteşarlığı ilgili mevzuat çerçevesinde gerekli işlemleri yapacak.