Davranışlarımız beynimizde ne şekilde izler bırakıyor?

Bu mekanizma, sinirsel etkinliğin sinir sisteminin gelişimi veya öğrenme süreçleri sırasında sinir sistemindeki bağlantı türleri üzerinde ne şekilde etkili olduğunu gösteriyor. Cell dergisinde yayımlanan sonuçların, sinirsel ağ oluşumunun temel süreçleri olduğu kadar otizm veya şizofreni gibi sinirsel hastalıklar hakkında da bilgi vermesi beklenebilir.

Sinir sistemi, sinaps olarak isimlendirilen bağlantı yerleriyle birbirine bağlanan çok sayıda sinirle oluşan bir ağdır. Sinapslarda, sinir uyarımları bir sinirden diğerine aktarıldığı için, bilgi iletiminde sinapsların yapısı, sayısı ve türü önemlidir. Sinapsların oluşumunda, nöroksin proteinine büyük bir görev düşüyor. Bu protein komşu nöronla temasa geçerek iki nöron arasındaki bağlantıyı kurar. Nöroksinin bir özelliği, komşu hücrelerin belli başlı reseptörleriyle bağlanan 3000’i aşkın varyantı bulunmasıdır. Farklı bağlantı özelliklerine sahip farklı nöroksinlerin oluşumu RNA’nın alternatif bir şekilde eklenmesi sayesinde gerçekleşiyor. Bu süreçte nöroksin varyantları koşullara göre farklı bağlantı özelliklerine göre üretilmekte.

Nöronların uygun nöroksin varyantını üretebilmek için bu eklenme sürecini ne şekilde çalıştırdıkları bilinmiyordu. Basel Üniversitesi araştırmacısı Peter Scheiffele kısa bir süre önce nöronların etkinleştirilmesiyle, alternatif RNA eklentisinin belli başlı bağlantı- proteininden etkilendiğini buldu. Bu bağlantı proteini, hangi nöroksin varyantının üretilmesi gerektiğine karar veriyor. Sinir hücreleri bu şekilde sinirsel sinyale tepki olarak komşu hücreyle ilişki kurabiliyor ve sinirsel bağlantı böylece değiştirilen etkinlikle modifiye edilebilmekte. Söz konusu ayar mekanizması, sinirsel ağın, hislerimiz ve davranışlarımızla doğrudan doğruya ne şekilde değiştiğini gösteriyor.

Mesela bir müzik aleti çalmayı öğrendiğimizde, beynimiz bu bilgiyi buna uygun sinir bağlantılarıyla kaydediyor. Otizm veya şizofreni hastalıkları daha iyi anlaşılabilir.

Nilgün Özbaşaran Dede