Beyaz Saray’a darbe notları

Jimmy Carter Başkanlık Kütüphanesi ve ABD Ulusal Arşivleri’ndeki yer alan belgeleri inceleyen Gazi Üniversitesi’nden Doç. Dr. Mehmet Âkif Okur, CIA’in Türkiye masası şefi Paul Henze’nin darbeyi 2 yıl önceden öngördüğünü aktardı.

Henze, Ocak 1978 tarihli notunda Türkiye’ye ABD yardımının azalmasının yarattığı hoşnutsuzluktan bahsederken “4-5 yıl içinde subaylar yönetime el koyup Sovyetlerle ittifak edebilirler” demişti. Bir yıl sonra ise “Türkiye’de en korktuğumuz şey gerçekleşiyor: ciddi siyasi bozulma” diyerek askeri müdahalenin yaklaştığına işaret etti: “Evren, orduyu sivil idarenin yeniden tesisi taahhüdü altına sokuyor. Barış, NATO, insan hakları, özgür seçimler vaat ediyor. Bu prensiplerin onaylanmasını ve hızla uygulanması umudunu ifade etmek için erken bir imkan bulmalıyız” önerisinde bulundu. ABD Dışişleri’nde darbe karşıtı teklifler hazırlandığını duyunca da, “Eski moda öğretmen edasıyla nasihatte bulunmamız Türkiye’deki askeri liderliği gereksiz yere rahatsız edecektir” diye uyardı.

Cumhuriyet’e kilit

Henze’nin Cumhuriyet gazetesinin kapatılmasına yorumu ise şöyle oldu: “Ünü eski, köken itibarıyla Atatürkçü, ancak 10-15 yıl önce Komünistlerin gizlice ele geçirdiği Cumhuriyet, askeri liderlik tarafından kapatıldı. Bu, ABD ve Avrupa’da iyi niyetli ancak naif insanların üzerinde yeterince düşünülmemiş protestolarına sebep olacaktır.”

Evren’den Carter’a mektup Evren, darbenin üzerinden bir ay geçmeden ABD Başkanı Jimmy Carter’a “teşekkür” mektubu yazdı. Evren, “İdareyi ele alma sebeplerimiz bütün müttefiklerimiz tarafından iyi bilindiği için, dikkatinizi TSK’nın doğuşundan itibaren demokratik yönetime daima bağlı olduğu gerçeğine çekmekle yetineceğim” dedi. Evren, Yunanistan’ın NATO’ya dönüşü konusunda “Türkiye’nin Yunanistan’ın NATO’nun askeri yapısına dönüşünden desteğini esirgemediğinin altını çizmek isterim” dedi. Dr. Okur, mektuptan 10 gün sonra Türkiye’nin Yunanistan’a vetosunu kaldırdığını hatırlattı.