Aşı haberleri nasıl hazırlanmalı?

Halk sağlığını tehdit eden akımlardan aşı kararsızlığı, Covid-19 pandemisiyle daha da tehlikeli bir hal aldı. Aşı yaptırmaktan çekinen ya da aşıları tamamen reddeden kişilerin sayısı toplum bağışıklığını tehlikeye atacak boyuta erişebilir. Peki, aşı haberleri nasıl hazırlanmalı?

cumhuriyet.com.tr

Medya çalışanları, halka aşı gelişmeleri hakkında doğru bilgi verme açısından hayati bir rol oynuyor. Bu nedenle toplumun aşılar hakkında doğru bilgilendirilmesi her zamankinden daha yakıcı bir öncelik. asibildirgesi.org, aşı haberlerinin nasıl hazırlanması gerektiğine yönelik bir bildirge hazırlayarak, ortak aklın eseri olması için medya ve sağlık kuruluşlarına açık bir çağrıda bulundu. 

"Aşılar hakkında haber ve içerik üretirken toplum sağlığı birincil hedef olarak gözetilmeli, bütün kaygıların üzerinde tutulmalıdır." sözleri ile başlayan bildirgede şunlar kaydedildi:

  • Sağlık alanındaki kamu yöneticileri, aşıların güvenliği, koruyuculuğu, niteliği ve geçerli bilimsel değerlendirmelerden geçtiği konusunda topluma aydınlatıcı bilgi vermeye, aşıların tedarik süreci konusunda şeffaf davranmaya yönlendirilmelidir.
  • Aşıların bir halk sağlığı sorunu olan bulaşıcı hastalıkları önlemede en basit, etkili ve güvenli müdahale yöntemi olduğu bilgisi verilmelidir.
  • Aşılar hakkında haber yapılırken; o aşının koruduğu hastalığın dünyada ve Türkiye’deki durumu hakkında yaygınlığı, bulaşıcılığı, ölüm ve sakatlık, hastaneye yatış gibi ön bilgi verilmelidir.
  • Konu "aşı" olarak tartışılmaktan kaçınılmalıdır. Haberde hangi aşıdan bahsediliyorsa doğrudan adı verilmelidir. 
  • Haber ve içeriklerde aşıların etkinliğini ve faydalarını sorgulayanların görüşlerini aktarmak yerine, bilimsel kanıtlara dayalı bilgilere ve yetkin kişilerin değerlendirmelerine odaklanılmalıdır.
  • Aşı karşıtlığı, komplo teorileri ile aşı kararsızlığı yaratan dedikodular olabildiğince görünmez kılınmalıdır. Toplum sağlığını tehlikeye atan bu tür yaklaşımlar topluma aktarılarak değil, geçersizliğini kanıtlayan bilimsel gerçeklere ağırlık verilerek yok edilebilir.
  • Aşı haber ve içeriklerinde başlıklar haberin içeriğini açık ve net biçimde yansıtmalı, yansız olmalı, şüphe uyandırmamalı ve olumsuzlukları öne çıkarmamalıdır.
  • Haberlerde ve televizyon programlarında kışkırtıcı olmayan, panik yaratmayacak, serinkanlı ve anlaşılır bir dil kullanılmalı, anlaşılması güç bilimsel terimlerin açıklaması yapılmalıdır.
  • Aşılar hakkında içerik üretirken ilk olarak sağlık meslek örgütlerinden ve gerekirse tıpta uzmanlık derneklerinden yararlanılmalıdır. Alan uzmanlarına başvurulurken seçici davranılmalı, gerekirse sağlık meslek örgütlerinden teyit edilmelidir.
  • Aşı haberlerinde yanlış olduğu ortaya çıkan içerik derhal düzeltilmelidir.
  • Aşıların olası yan etkileri açıklanırken, korku ve endişeye sebep olabilecek abartılı ifadelerden kaçınılmalıdır.
  • Bilimsel çalışmalar, güncelliğine dikkat edilerek, tamamı incelenerek, kapsamı, sınırlılığı ve örneklemi net şekilde belirtilerek haber yapılmalıdır.
  • Tıpta mucizelere yer olmadığı bilinciyle hareket edilerek bilimsel açıdan etkisi kanıtlanmamış ilaçlar, bitkisel tedaviler ve gıda takviyelerinin tanıtımı yapılmamalı, aşı alternatifi olarak sunulmamalıdır.
  • Aşı haberlerinde ırkçılığa, ötekileştirmeye ve başta yaş grupları olmak üzere ayrımcılığa yol açmayacak görseller tercih edilmelidir. Kaynağı şüpheli ve toplumda aşı tereddütü yaratacak görseller sosyal medyada paylaşılmamalıdır.
  • Aşı tereddüdü yaşayan ya da aşı olmayı kabul etmeyenler hedef gösterilmemeli, yaşadıkları kaygılar dikkate alınarak bilimsel kaynaklar ve uzman görüşleriyle korkuları azaltıcı içerikler üretilmelidir.
  • Aşıya erişimde yaşanan eşitsizlikler, kırılgan grupları gözetecek biçimde kamuoyunun bilgisine sunulmalıdır. Aşı politikaları ve uygulamada yaşanabilecek olası sorunlar sağlık çalışanlarını hedef göstermeyen bir dille aktarılmalı, sorunun kaynağına odaklanılmalıdır."

Katkı verenler: Ceren Sözeri (Türkiye Etik Gazetecilik Koalisyonu), Prof. Dr. Çağatay Güler (Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi) Çağrı Mert Bakırcı (Evrim Ağacı), Doğukan Doğan (Ankara Eczacı Odası), Duygu Uzunoğlu (NewsLab TR), Ecz. Erdal Kart (Türk Eczacıları Birliği), Faruk Bildirici (Medya Ombudsmanı), Gülin Çavuş (Teyit), Prof. Dr. Levent Akın (Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi), Prof.Dr. Murat Civaner (Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi), Mustafa Kuleli (Türkiye Gazeteciler Sendikası) Prof. Dr. Muzaffer Eskiocak (Türk Tabipleri Birliği), Orhan Şener (TGS Akademi), Öyküm Hüma Keskin (Teyit), Doç. Dr. Özen Aşut (Yakın Doğu Üniversitesi Tıp Fakültesi) Prof. Dr. Tayyar Şaşmaz (Halk Sağlığı Uzmanları Derneği), Prof. Dr. Vedat Bulut (Türk Tabipleri Birliği) Sibel Güneş (Türkiye Gazeteciler Cemiyeti), Yusuf Kanlı (Gazeteciler Cemiyeti)