Alzheimer'da aşı umudu

Türkiye Psikiyatri Derneği’nin verilerine göre Türkiye’de yaklaşık 400 bin Alzheimer hastası bulunuyor.

2050 yılında Türkiye’nin Alzheimer’in en çok görüldüğü dört ülkeden biri olacağı tahmin ediliyor. Dünya nüfusunun yaşlanmasına paralel olarak yaygınlaşan Alzheimer hakkında daha fazla bilgi sahibi olabilmek ve hastalığı engellemek için araştırmalar da devam ediyor.
 

İlk denemeler

Alzheimer, unutkanlıkla başlayan, kişinin zihinsel yetilerini kaybetmesine yol açan ve onu bakıma muhtaç hale getiren bir hastalık. Normalde zararsız olan beta amiloid adı verilen moleküllerin beyinde birikmesiyle hastalık başlıyor. Beyindeki nöronların arasında biriken nişasta benzeri bu madde, sinir hücrelerinin zarar görmesine ve hafıza kaybına yol açıyor. Bilim insanları, yaklaşık on yıl önce geliştirdikleri bir aşı ile bağışıklık sisteminin beyindeki bu birikimi engellemesini hedefliyordu. Ancak araştırmaya katılan hastalarda beyin zarı iltihabı görülmesi üzerine çalışmalar yarıda kesildi. Yan etkileri nedeniyle aşıya ilişkin araştırmalar başarısız olarak nitelendirildi.
 

Yeni araştırmalar

Buna rağmen, Zürih Üniversitesi’nden Prof. Dr. Roger Nitsch hastaları üzerinde incelemelere devam etti. Bazı hastalarda bağışıklık sistemi artık tepki vermediği için aşı hiç bir işe yaramadı. Bunun üzerine Nitsch, araştırmasını bağışıklık sistemi tepki veren hastalar üzerinde yoğunlaştırdı. "Aşı sayesinde antikor geliştiren hastaların klinik açıdan istikrarlı olduğunu gördüklerini" belirten Nitsch, bunun hastalığın ilerlemesinin neredeyse durduğu anlamına geldiğini söylüyor.

Nitsch, ölen bazı hastalarının beyinlerini incelediğinde aşıya yanıt veren hastaların beyinlerinde depolanan proteinin azaldığını ve sinir hücreleri arasında yeniden iletişim sağlandığını tespit etti. Hafıza kaybının bu şekilde durdurabildiği görüşünde olan Nitsch, aşı tedavisinin insan beynindeki sinir hücreleri düzeyinde işe yaradığını ifade ediyor.

Alzheimerla savaşan antikorlar

Aşı ile ilgili yapılan araştırmalarda genellikle iki yöntem kullanılıyor. Aktif bağışıklık kazandırma adı verilen yöntemde, bağışıklık sistemini harekete geçirerek, savunma sistemini oluşturan antikorlar vücut tarafından geliştiriliyor. Pasif yöntemde ise antikorlar laboratuvar ortamında üretilerek, vücuda aktarılıyor. Nitsch ise Alzheimer aşısı ile ilgili araştırmalarında başka bir yöntem kullanıyor. Nitsch, bu konuda şunları söylüyor: “Biz soruyu başka bir açıdan yanıtlamaya çalıştık. Yani şu soru sorulabilir: İnsan neden hasta olur? Ama şöyle bir soru da sorulabilir: Yüksek riske, yani yaşlanmaya rağmen, insan nasıl ve neden sağlıklı kalabiliyor? Bu nedenle ilerlemiş yaşına rağmen, beyin fonksiyonlarıyla ilgili hastalıklara yakalanmayan grupta da incelemeler yaptık.”

Yapılan incelemelerde yaşlı ve sağlıklı insanların kanında, beyindeki birikmenin, yani Alzheimer'in engellenmesini sağlayacak antikorlar arandı ve bu kişilerin kanında bu antikorların bulunduğu saptandı. Bu kişilerin bağışıklık sistemleri sayesinde hastalıktan korunduğu söylenebilir.

Araştırmalar, geç kalınmadan verildiği takdirde, antikorlar sayesinde Alzheimer hastalığının durdurulabileceğini ortaya koyuyor. Fakat hangi antikorların, Alzheimer karşısında etkili olduğu tam olarak bilinmiyor. Araştırmalarda gelinen nokta ise ilgili kurumların Alzheimer aşısının yeniden denenmesi konusunda ikna edilebileceğini gösteriyor.