Altın tepsisi eksik

TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu’nda kabul edilen, “Türk Petrol Yasa Tasarısı”, uluslararası petrol devlerine geniş olanak sağlıyor. Buna karşın Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) devre dışı bırakılıyor. Türkiye’deki petrol alanlarını yabancı şirketler için “cazip” hale getirmeyi amaçlayan tasarıda yer alan düzenlemeler özetle şöyle:

Vergi ayrıcalığı

• Yabancı şirketler ithal etmiş oldukları sermayelerini, getirdikleri döviz cinsinden, ancak transfer tarihindeki kur üzerinden transfer edinceye kadar elde ettikleri gelirleri, “devlet hissesi hariç”, kurumlar ve gelir vergilerinden istisna edebilecek.

• Arama ruhsatının süresi karalarda 5, denizlerde 8 yıl olacak. Süre karalarda en fazla 9, karasuları içi denizlerde ise en fazla 14 yıl olabilecek.

• Petrol aramalarına açık bir sahaya yapılan ilk arama ruhsatı başvurusunun kapsadığı alan ilan edilecek. İlk ve sonraki başvuruların içeriği ilan tarihini takip eden 90 gün boyunca gizli tutulacak. Bu süre içinde aynı yeri kapsayan başvurular da değerlendirilecek.

• İşletme ruhsatı sahibine talebi halinde ürettiği petrolü nakletmek üzere boru hattı inşa izni de verilecek.

• Petrol hakkı sahibi, arama veya işletme ruhsatında veya civarındaki arazinin kullanma hakkını, arazi özel mülkiyet konusu ise anlaşma, anlaşmazlık durumunda kamulaştırma yoluyla elde edebilecek. Hazine arazileri de kullanılabilecek.

• Arayıcı veya işletmeci, su arama ve bulunan suları kullanma hakkına sahip olacak. Mevcut sular da kullanılacak.

• Ormanlar ve milli parklardaki ruhsat ve izin alanlarında, petrol arama ve işletme faaliyetleri yapılabilecek.

• Petrol hakkı sahibinin, petrol işlemlerinde kullanılacak malzemeyi, ekipmanı, akaryakıtı ithal etmesi ya da yurtiçinden teslim alması gümrük vergisinden, yapılan işlemler harçlardan, düzenlenen kâğıtlar damga vergisinden müstesna olacak.

• Petrol hakkı sahibi ihraç ettiği petrolden sağladığı dövizi yurtdışında muhafaza edebilecek. Bu döviz tutarı Türkiye’ye ithal edilmiş sermaye ile bunu aşan net kıymetlerin transferinden mahsup edilecek.

• Petrol hakkı sahibi, Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Yasa hükümlerine bağlı olmaksızın 6 ay süreyle yabancı personel çalıştırabilecek.

• Petrol hakkı sahipleri, yörelere uygulanan teşviklerden de yararlandırılacak.

• Tasarı ile yürürlükteki Petrol Yasası’nda yer alan “petrol ile ilgili; müsade, arama ruhsatnamesi ve işletme ruhsatnamesi alma hakkı devlet adına, TPAO’ya aittir” maddesi kaldırılıyor. Uzmanlar Karadeniz’deki ruhsatların tamamının TPAO’nun elinde olduğunu, tasarının yasalaşması ile Karadeniz’de devlet adına iş yapma hakkının ortadan kalkacağına işaret ediyor.

• Petrol Yasası’nda yer alan “milli menfaatin korunmasına” ilişkin madde de kaldırılıyor.

• Komisyon üyesi CHP İzmir Milletvekili Mehmet Ali Susam, hükümetin, “Petrol arama ve işletme (petrol çıkarma) işini yabancıların ilgisini çekebilecek kadar cazip hale getirelim” anlayışıyla hareket ettiğine dikkat çekti. Tasarıya göre, TPAO’nun “herhangi bir şirket” gibi ihalelere gireceğini, ihaleyi kazanırsa arama/işletme işini alabileceğini belirten Susam, “TPAO sadece araştırma, arama ve işletme faaliyetini yürütebileceğinden dünyanın diğer büyük petrol şirketleri karşısında ihale kazanması mümkün değildir. Sadece kârlı olmayan ya da petrol bulma ihtimali düşük alanlarda çalışma yapabilecektir” dedi. Susam, daha önceki düzenlemenin dönemin Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer tarafından Meclis’e geri gönderildiğini anımsattı. Sezer’in ret gerekçelerinin başında “Milli menfaatların korunması ifadesinin kanun metninden çıkartılması ve petrolden alınan devlet hakkının azaltılması” olduğuna işaret eden Susam, “Bu yasada ‘milli menfaat’ ifadesi şeklen bulunsa da mevcut kanunun milli menfaat kenar başlıklı 40. maddesinin kaldırılarak, uluslararası firmaların faaliyetlerinin Bakanlar Kurulu iznine bağlanması, milli menfaat kavramını işlev olarak azaltmıştır” dedi.

Ülke yararı nerede?

• Petrol Mühendisleri, Jeoloji Mühendisleri, Jeofizik Mühendisleri odaları ile Türkiye Petrol Jeologları Derneği ve Petrol-İş Sendikası başkanları, düzenledikleri ortak basın toplantısıyla Türk Petrol Yasa Tasarısı’na tepki gösterdi. Petrol Mühendisleri Odası Başkanı Mehmet Kul, TPAO’nun herhangi bir şirkete dönüştüğünü belirterek “Bugün kurum özel sektör ile rekabet ediyor. 40 yıllık bir üretimin sonunda sahalar, devlet adına milli şirkete geri dönüyor. Yeni kanunla bu sahalar 40 yılın ardından müzayedeye çıkarılacak. İçi boşaltılan bir TPAO bu müzayede de rakipleriyle nasıl yarışacak!”

Karadeniz’i alırlar

Kul, “Karadeniz’de otansiyel olduğunu gören bir şirket, tüm ruhsatları toplayarak ufak harcamalarla burayı yıllarca elinde tutabilir. Bu, ülkenin önünü kapatmak demektir” dedi.

Türkiye Petrol Jeologları Derneği Başkanı İsmail Bahtiyar da TPAO’nun ülkedeki petrol rezervinin yüzde 71’ini, doğalgazın ise yüzde 56’sını bulduğunu belirtti. Bahtiyar, “Kalan petrol rezervlerinin yüzde 75’i, doğalgazın yüzde 53’ü TPAO’nun elinde. Dünya genelinde petrol bulma oranı yüzde 10 iken, TPAO’da bu oran yüzde 18’dir. Güneydoğu’da TPAO açtığı her iki kuyudan birinde petrol buluyor” dedi.

Petrol-İş Sendikası Genel Başkanı Mustafa Öztaşkın da, TPAO’nun ülkenin en kârlı şirketlerinden birisi olduğunu, kurumun gelirlerinin yatırıma dö-nüştürülmesi gerektiğini söyledi.

Tekel olur

• Petrol ve doğalgazda işletme ruhsatlarının en fazla 40 yıllık olduğuna dikkat çeken CHP İzmir Milletvekili Mehmet Ali Susam, mevcut yasaya göre kuyuların bu süre sonunda TPAO’ya devredilerek kamunun minimum yatırımla petrol çıkarmaya devam etmesinin sağlandığını, oysa şimdi ruhsat süresi sonunda ihale açılacağını, TPAO’nun ise bu ihaleyi kazanırsa işletmeye geçeceğini vurguladı. Susam, bir şirketin elinde bulundurabileceği arama ruhsatı sayısına yapılan sınırlandırmaların da kaldırılarak büyük sermayeli kuruluşların tekel haline gelmesinin önünün açıldığını bildirdi.