"2006'dan itibaren ekonomi geride kaldı, reformlar yavaşladı"

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Yönetim Kurulu Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu, küresel krize çözümün muhakkak olacağını, esas olanın krizi yönetmek olduğunu belirterek, ''Yönetiyor olmak için de şunu yapmak lazım; küçük adımlar ve kısa vadeli odaklanmaya ihtiyacımız var'' dedi.

Hisarcıklıoğlu, Ekonomi Gazetecileri Derneği (EGD) ve TOBB tarafından Greenpark Kartepe Oteli'nde düzenlenen Kartepe Ekonomi Zirvesinde yaptığı konuşmada ekonomiyi değerlendirdi.

Hisarcıklıoğlu, ''haberiniz olsun. Ne kadar mevcut durum ümitsiz de olsa, karanlık da olsa, her fırsatta, insanoğlunun yaptığı gibi muhakkak ümitli olmak durumundayız'' diye konuştu.

Hisarcıklıoğlu, bir süre önce bir araya geldiği eski İngiltere Başbakanı Tony Blair'in dünyanın çözüm aradığı ekonomik krize ilişkin tespitlerinin ''Şu anda hayatımızda karşılaşmadığımız bir ekonomik krizle karşı karşıyayız, bu krizin dip noktası neresi kimse bilmiyor ve bu krizden nasıl çıkacağız kimse bilmiyor'' olduğunu anlattı.

Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısı Verhaugen'in de ''ekonomik krizle ilgili, biri Orta Avrupa'dan diğeri de Türkiye'nin doğusundan, Çin ve Japonya'dan gelecek iki büyük dalga beklediğini'' söylediğini anlatan Hisarcıklıoğlu, 10 gün önce de Avrupa Merkez Bankası Başkanı ile bir araya geldiklerini, onun da 2009 için karamsar tespitleri olduğunu kaydetti.

Hisarcıklıoğlu, gelişmekte olan ülkelerin GSMH'lerinde 2002'den sonra yüzde 7'ler seviyesine çıkan ve Türkiye'nin de çok istifade ettiği yurt dışından fon akımının 2008'in ikinci yarısından itibaren yüzde 1'ler seviyesine indiğini belirterek, ''Bu gelişmekte olan ülkeler için müthiş bir sinyal aslında. Kırmızı sinyal verdiğini gösteriyor'' dedi.

Küresel krizin çözümünün küresel ölçekte birlikte hareket etmeye bağlı olduğunu, bu anlamda G-20 zirvesinin dünya ekonomisinin yüzde 85'ine hükmeden ülkelerin bir araya gelmesi nedeniyle önemini vurgulayan Hisarcıklıoğlu, şöyle devam etti:
''Türkiye de bunlardan bir tanesi. 2. dünya savaşı sonrasında kurulan siyasi ve ekonomik sistem bu devrede artık yeniden sorgulanmaya başlandı. Çünkü eskiden düzenleme ve denetleme vardı ama dizginleme yoktu. Şimdi küresel sistemde bir dizginlemenin de ihtiyaç olduğu görülüyor. Bu dönemde ne yapmak lazım? Krizi çözmek mi, yönetmek mi? Çözüm muhakkak olacak. Hiçbir kriz tümsekte kalmamış, muhakkak aşağı doğru bir inişi olmuş. Kriz de inecek. Ama esas olan bu devrede bu krizi yönetiyor olmamız lazım. Yönetiyor olmak için de şunu yapmak lazım; küçük adımlar ve kısa vadeli odaklanmaya ihtiyacımız var. Kısa sürede zararı en aza indirgeyecek tedbirlere ihtiyacımız var. Dünyanın yaptığı da bu.''

"2006'dan sonra ekonomi geri planda kaldı"

Kriz öncesinde Türkiye'nin de hataları bulunduğunu, 2006'dan sonra Türkiye'de ekonominin geri planda kaldığını, reform süreçlerinin aksadığını belirten Hisarcıklıoğlu, ''Büyüme rakamlarına bakın, iyi mi gidiyor kötü mü gidiyor anlarsınız. 2002'den itibaren hızlı bir büyüme trendine girdi ülkemiz ama 2005'ten sonra bir de baktık ki, hepimiz rehavete kapıldık aslında. Bunda toplumun tamamı sorumludur ben dahil, hepimiz rehavete kapıldık'' diye konuştu.

Büyüme rakamlarının 2005-2006'da yatay gitmeye, 2007 başından itibaren aşağıya inmeye, kendilerinin de ikazlara başladığını belirten Hisarcıklıoğlu, şunları kaydetti:
''Ama diyeceksiniz ki 'nerede söyledin?' Benim işim kavga değil açık söyleyeyim. Ben kavga adamı değilim. Tüccar, sanayici kavga etmez. Ben siyasi bir figür de değilim. Ben Türk iş camiasının, 1 milyon 300 bin tüccar ve sanayicinin başkanıyım. Ama ben bu ikazları yaptım. Ha sorumluluğum var mı? Var, İkaz etmem gerekli mi? Gerekli. Ben bunları yaptım. Gerek kapalı kapılar ardında gerekse kamuoyuna açık toplantılarda bu ikazları yaptık. 2007'de Türkiye'nin büyümesi aşağıya doğru inmeye başlamıştı. 2008'de küresel krizle birleştiği zaman düşme daha da vahimleşti ki işte 2008'in son çeyreğine baktığımız zaman 6,2'lik bir küçülmeyi yaşadık.''

Hisarcıklıoğlu, Türkiye'nin 2008'in 4. çeyreğinde dünyada en çok daralan 5. ekonomi olduğunu hatırlatarak, ''Ama işin enteresan tarafı bu küresel krizi çıkartanlar bizden daha hafif etkilenmiş durumda. Türkiye'deki sıkıntı aslında küresel sıkıntıdan önce başlamıştı. 'Aman ne olur kendi içimizde kavga çıkartmayalım' dedik her gittiğimiz yerde. 'Siyasetin kendi mecrasına müdahale olmasın' dedik. Fakat o rehavet var ya, o rehavet bizi kardeş kardeşe, kendi kendimizle kavgaya itti. Kendi kendimize problem yaratacak alanlara girdik'' şeklinde konuştu.

Türkiye'nin en önemli problemi

TÜİK'e göre imalat sanayisinde ocak ayında yüzde 24,2'lik kayıp yaşandığını, bunun işleyen her 4 makineden birinin stop etmesi demek olduğunu anlatan Hisarcıklıoğlu, şöyle devam etti:
''Bunların doğal sonucu işsizliğe, istihdama yansıması lazım. 6 milyon kişi Türkiye'de işsiz şu anda. Türkiye'nin gelişmiş olan ülkelere göre en önemli problemi bu. Bizi onlardan farklı kılan bu. Çünkü bizde her yıl ilave 750 bin genç istihdam nüfusuna katılıyor. Onun için bizim ekonomik daralmayı kabul edebilmemiz mümkün değil. Bunu sürdürebilmek mümkün değil. Bu böyle giderse daha büyük sıkıntıyla karşı karşıya kalırız.''

Rifat Hisarcıklıoğlu, yılın ilk 2 ayında bütçenin 10 milyon dolar açık verdiğine işaret ederek, ''2009 bütçesinde ne öngörüyorduk? 10 milyar. Biz bunu 2 ayda vermiş olduk. Şubat'taki artışımıza baktığımız zaman bütçe açığında tam yüzde 2 bin 187'lik bir artış var. Faiz hariç giderlerimiz yüzde 30 arttı ama vergi gelirleri ekonomi daraldığı için yüzde 6 azaldı. Cari transferler, yani harcamalarda da yüzde 48'lik artış oldu'' dedi.

Bankalardan da reel sektöre kredi vermiyor diye şikayetçi olduklarını dile getiren Hisarcıklıoğlu, 30 Eylül 2008-30 Mart 2009 arasında yurt içi TL kredi hacminde daralmanın 14 milyar lira olduğunu bildirdi.

Hisarcıklıoğlu, konuşmasını şöyle sürdürdü:
''Yani bankacılık sektörü bize verdiği kredilerde 14 milyar TL azalma yaptı. Kredileri kıstı bize. Niye biliyor musunuz? Devlete borç verebilmek için. Bakın menkul değerler portföyünde yani devletin hazine bonosu satın almada, tam 31 milyar TL artış var. Çünkü paraya ihtiyacı olan daha güvenilir bir yer var. Bankacılar da bizden kestiler oraya vermeye başladılar. Bize de insafsızca yükleniyorlar ha.
Bakın dikkatinizi çekmek istiyorum, her sektör kaybederken bugün bankacılık sektörü kar patlaması yaşıyor. Böyle şey olur mu? Tamam bankacılık sektörümüz sağlam olsun diyoruz. Bugün cidden de sağlam, bununla gururlanıyoruz. Ama kar patlaması yaşamasının altında yatan neden şu, bakın, mevduatınıza bankada ne faiz veriyorlar 12-12,5 veriyorlar. Kredi almaya gittiğimde ne faiz uyguluyorlar? En sağlama 20, verilebilecek kişiye de 25. Yüzde 100. Böyle bir şey olmaz bu insafsızlık. 12,5 ile mevduat toplayacak, 25 ile de kredi verecek. Bunu kabul etmek mümkün değil. Eğer buradan hep beraber çıkacaksak, hep beraber sorumluluğumuzu da bilmemiz lazım. Bizler ağlarken birilerinin gülmesi mümkün değil. Mutlu olabilmesi mümkün değil.''

Okuduğu bir haberde bir bankanın sorumlu kişisinin ''her şey güllük gülistanlık'' dediğini anlatan Hisarcıklıoğlu, ''Haberi okuduğum gün kapının önüne 1.500 çalışanını koyuyor. Yahu hani güllük gülistanlıktı? Bari hiç olmazsa kar patlaması yaşa, o 1.500 kişiyi çıkarma da onlar iş kaygısı duymasınlar'' dedi.

"Devletin borçlanma ihtiyacını azlatmak lazım"

Bankaların 12,5'la topladığı mevduatı 14'le devlete sattığını anlatan Hisarcıklıoğlu, şöyle devam etti:
''Aslında bir bankacı olarak düşündüğün zaman, 'bir karı yok, 25'le sana vermesi lazım' demeniz lazım. İşi sağlam görüyor da devlete veriyor. İşin bir handikabı da burası. Onun için devletin borçlanma ihtiyacını azaltmak lazım. Takipteki alacaklar oranı da yüzde 3,1'den yüzde 4,5'a geldi ki bu da sinyal vermeye başladı. Ama şu anda riskli bir nokta yok. Sinyal var burada.''

İnandırıcı ve tutarlı bir programa ihtiyaç var

İnsanların tüketime devam edebilmesi için öncelikle önlerini görebilmesi, geleceğe yönelik belirsizliklerin ortadan kalkması gerektiğini vurgulayan Hisarcıklıoğlu, ''Bunun için de inandırıcı, tutarlı bir programa ihtiyaç var. İstihdam teşviki ve sosyal yardımlar çok önemli'' dedi.

Şirketlerin de piyasa şartlarından dolayı bozulan nakit dengesinin yeniden kurulması gerektiğini ifade eden Hisarcıklıoğlu, bunun için öncelikle kamunun almış olduğu malların bedelini ödemesinin önemini vurguladı.

Devletin ''alacağına şahin, borcuna karga'' olduğunu ifade eden Hisarcıklıoğlu, ''Haksızlık var burada. Devlet vatandaşına zulüm eder mi? Benim borcum olduğu zaman istediği en tepeden faizi, her türlü tehdidi yapacak, benim alacağım olduğu zaman diyecek ki 'kusura bakma sana parayı ödeyemiyorum.' Böyle haksızlık olur mu?'' dedi.

Hisarcıklıoğlu, kredi ödemelerinde, yeniden yapılandırılmasına, yeni bir yaklaşıma ihtiyaç olduğunu ifade ederek, ''Genel bir yaklaşım lazım. Kredi Garanti Fonu mekanizması gibi şirketlerin krediye ulaşması noktasında çok önemli, bunun gücünün artırılmasına ihtiyaç var.
KOBİ'lere yönelik Eximbank ve KOSGEB desteklerinin devamına ihtiyaç var bu devrede. Özellikle piyasadaki likiditeye yönelik olarak da Merkez Bankası yerli ve yabancı para zorunlu karşılıklarını da önemli ölçüde düşürmesi lazım. Merkez Bankası tekrar reeskont kredi mekanizmasını devreye sokması lazım. Bu da bankaların özellikle kredi vermesini destekleyecek bir noktadır'' şeklinde konuştu.

"Çok yıllı bütçeye geçmemiz lazım"

Rifat Hisarcıklıoğlu, bütçe disiplininin de orta vadede yeniden tesis edilmesi gerektiğini vurgulayarak, şunları kaydetti:
''Bütçe disiplinine bakarsak, 2009 çok kötü, eğer böyle bırakırsak bu ileride kamunun borçlanmasındaki faiz oranlarını artıracaktır. Bunu artırmaması için çok yıllı bütçeye geçmemiz lazım. Yani kamunun borçlanmasındaki faizlerin artmasını istemiyorsak çok yıllı bütçe yapmamız lazım ki ileride bu bütçe dengesinin düzelebileceğini göstermemiz lazım. Yani iki yıllık, 3 yıllık bütçe yaparak bütçe açıklarının azalacağını gösterip kredimizin borçlanmamızın faizlerinin inebilmesi için, orta vadeli program ve orta vadeli mali programa ihtiyaç var.''

Alışık olunmayan bir dönem ve haritası çıkarılmamış topraklardan geçildiğini ifade eden Hisarcıklıoğlu, ''Sıradışı düşünmemiz lazım. Eskiden ezberlemiş olduğumuz doğruların hepsi şu anda bitti. Aklınızdaki önyargılarınız olarak, geçmişte 'şunlar doğrudur', 'böyle hareket edilirse doğru' olarak kabul ettiğimiz her şey yıkıldı, küresel krizin çözümü küresel işbirliğinden, hasarı sınırlandırmanın yolu da başarılı bir biçimde bu krizi yönetmekten geçiyor. Bir kriz var, bunu yönetmek durumundayız'' diye konuştu.

Türk özel sektörünün son 30 yılda kendi çabasıyla müthiş bir başarı hikayesi yazdığını vurgulayan Hisarcıklıoğlu, Türkiye'nin şimdi de kendisine güvenmesi ve bu başarıyı her yerde tekrarlaması gerektiğini söyledi.

Kriz bittiği gün Türkiye'nin gücünü kaybetmeden herkesten önde bu yarışa başlayabilmesi için bir fırsatı olduğunu dile getiren Hisarcıklıoğlu, ''Bu fırsatı değerlendirmemiz lazım, sonuca odaklanmamız lazım. Eğer bunları yapabilirsek ki yapabileceğimize inanıyorum ben, dünyadaki bu kriz 2009'un sonunda, 2010'un sonunda mı biter, ki bu son alınan tedbirleri de çok önemsiyorum ben. Ortaya çıkarılacak olumlu havayla birlikte dünya 2010'da büyüme moduna geçecek inşallah. Geçtiği noktada biz gücümüzü kaybetmememiz lazım'' dedi.

Rifat Hisarcıklıoğlu, bunların gelip geçici işler olduğunu, krizin bir gün biteceğini ama yapmaları gereken esas bir ödevleri bulunduğunu belirterek, şunları kaydetti:
''İki tane şey çok önemli. İki tane çıpamız lazım; 'güçlü ekonomi', 'kaliteli demokrasi'. Güçlü ekonomimiz olacak çünkü hepimiz zengin olmak istiyoruz. 'Gelişmiş ülkenin vatandaşından bir eksiğim yok, ben de o refah düzeyine ulaşmak istiyorum' diyorum. Demokrasim kaliteli olacak, demokrasi, insan yaşamı standartları benden üstte olanlardan hiçbir eksiğim yok fazlam var. Onun standartlarında da yaşıyor olmalıyım ben. Bakın ama bu ikisi birbirinin ayrılmaz bir bütünü. Güçlü ekonomin olmasını istiyorsan demokrasin kaliteli olacak arkadaş. Kaliteli demokrasi olmasını istiyorsan da ekonomin güçlü olacak.
Bu çıpa birbirinin ayrılmazı ama bu çıpayı yapabilmek için, yapısal reformları yapmamız lazım. Bu kriz anlarını aslında fırsat bilmemiz lazım. Eğer krizi fırsata çevirmek istiyorsan en önemli nokta bu. Demokrasinin kalitesini artırmak istiyorsak, en önemli iş şu; hesap veremeyen hesap soramaz. Ben hesabımı veremiyorsam hesap soramam arkadaş. Herkes, 72 milyon hesabını verebilir noktaya gelmesi lazım. Demokrasi karşılıklı birbirine hesap sorabilme mekanizması. Ama kimse hesap veremiyor, kimse soramıyor, böyle demokrasi olur mu?''

Anayasa ve yasal değişiklikler

Yapısal reformlara hep beraber odaklanılması gerektiğini ifade eden Hisarcıklıoğlu, ''Yeniden anayasaya ihtiyaç var mı? Var. Bunun için de güçlü ve hep beraber söylüyor olmamız lazım. Ne olur, bunları siyasi kaygılardan, şundan, bundan sıyırmamız lazım'' dedi.

Hisarcıklıoğlu, siyasi partiler ve seçim yasaları ile hukuk-yargı-mevzuat reformunun da yapılması gerektiğini vurguladı.

Türk Girişimciler Kurultayı

Rifat Hisarcıklıoğlu, 10-11 Nisan tarihlerinde İstanbul'da yapılacak Türk Girişimciler Kurultayı'na da dikkati çekmek istediğini belirterek, Küresel Güç Türkiye başlığıyla düzenlenen etkinliğe yaklaşık 80 ülkeden 2 bin Türk girişimcisinin katılacağını bildirdi.

''Buradaki amaç şu, herkesin dışarıda diasporası var. Aslında bizim de dışarıda güçlü bir nüfusumuz var'' diyen Hisarcıklıoğlu, şöyle devam etti:
''2020 yılında AB içindeki Türk kökenlilerin sayısı 8 milyon sınırına gelecek. 8 milyon kişi AB ülkesinde yaşıyor olacak. Bu müthiş bir güç. Cumhuriyetimizin 100. yılında yaklaşık 200 bin Türk girişimcisi AB'de faaliyet gösteriyor olacak. İşin güzel olan bir tarafı, bizim Türk girişimcisi, diğer ülke girişimcileri gibi 2-3 sektörde değil, tam 115 ayrı sektörde faaliyet gösteriyor yurt dışında. Bunların yaklaşık AB genelinde cirosu 90 milyar avro civarına, yatırım hacmi de 25 milyar avro seviyesine erişecek. Müthiş bir diaspora. Burada 'biz' idrakini ön plana çıkarmamız lazım.''

Türkiye'nin en büyük gücünün müteşebbis ordusu olduğunu vurgulayan Hisarcıklıoğlu, bunu harekete geçirmek için etkin bir koordinasyon ve güçlü işbirliği yapmak, ortak gündem ve ortak aklı harekete geçirmek, profesyonelleri desteklemek gerektiğini ifade etti.

Hisarcıklıoğlu, Türkler'in müteşebbisliğinin genlerinden geldiğini dile getirerek, ''Bunu doğru yönlendirebilirsek, motive edebilirsek ben inanıyorum ki belki yakın hedefte (dünyada) ilk 10 ama birinci olacağız. Ben birinci olmayı hedefliyorum, niye ikinciliğe razı olayım? Ama yeter ki insanımızın şartlarını diğerleriyle aynı şartlara getirelim. Hepsi bu.''