Sararmış sayfalarda yılbaşı

Çok değil, daha 20 yıl önce işlek caddeleri kartpostal tezgahları süslerdi. İnsanlar sıra sıra dizilen tezgahlardan kartlarını seçer, PTT kuyruklarına girerdi... Peki 100 yıl, 50 yıl, 25 yıl önce nasıldı yılbaşılar?...

Osmanlı’da uzun yıllar yalnızca yabancıların kutladığı yılbaşılar ilk kez 1829’da Türklerin “kanına girer.” O yıl devlet adamları Haliç’te bir gemide yapılan baloya katılır. 1856 yılında, bu kez bir Osmanlı padişahı, Sultan Abdülmecid, Fransız elçisi tarafından düzenlenen büyük baloya gider.

1926’da miladi takvim resmen kabul edilir. O dönemde daha yılbaşını izleyen gün, yani 1 Ocak tatil değildir. Ama 1926 yılını 1927’ye bağlayan gün, hafta sonuna rastlayınca eğlence de sabaha kadar sürer. Elektrik İdaresi gece 12’de kentin bütün ışıklarını bir dakika söndürme geleneğini başlatır.

Genç Cumhuriyet’in ilk yıllarında, İkinci Dünya Savaşı’nın izlerinin tamemen silinebilmesi için “tasarruf” çağrısı yapılır. “Yeni mücadelede muvaffak olmak için hepimize düşen vazife ayni hedef etrafında toplanmaktır.”

Bu yazıyı okuduğunuz saatlerde kimilerini milyoner etmiş olan piyangonun tarihi de Cumhuriyet’in ilk yıllarına dayanır. Türk Hava Kurumu’na gelir sağlamak amacıyla kurulan piyangonun o zamanki adı Tayyare Piyangosudur.

Atatürk o zamanki adı hilaliahmer, yani Kızılay’ın Ankara Palas’taki yılbaşı kutlamalarına katılır, Gazi muallim mektebi, Kız enstitüsü, kız lisesi ve erkek lisesi bir araya gelip Halkevi’nde müsamere verir. O yıl, yani 1932’de yılbaşı piyangosunun büyük ikramiyesi de tam 1 milyon liradır! İstanbul’daki Darülfünun konferans salonuna doluşan halk koltuklara oturur ve merakla sonucu bekler.

1935’te kabul edilen “Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Yasa Tasarısı” ile 31 Aralık öğleden sonra ve 1 Ocak günü tatil ilan edilir. 1938’in yılbaşında ise Atatürk ilk kez Anadolu Ajansı yoluyla yeni yıl tebriklerine karşı bir teşekkür mesajı yayınlar. Cumhuriyet bu haberi şöyle duyurur:

“Riyaseti cumhur Umumi Katibliğinden: Yeni sene münasebetile yurdun her tarafından, Atatürke, vatandaşların yüksek duygularını ve samimi temennilerini bildiren birçok telgraflar gelmektedir. Bundan çok mütehassis olan Atatürk, teşekkürlerinin ve saadet dileklerinin Anadolu ajansı vasıtasıile iletilmesini emir buyurmuşlardır.”

Televizyondan önce, yılbaşıları evlerinde geçirmek isteyenlerin en yakın dostu Ankara radyosudur. Yılbaşı gecesi 21.30’dan 01.00’a kadar devam edecek programın çekimleri günler öncesinden yapılır. Daha sonra plaklara kaydedilir ve o gece geldiğinde yayına verilir. Her şeye rağmen “Keşke!”lerin olmadığı, “oh be!”lerin bol olduğu bir yeni yıl sizinle olsun.