Çocuklarda demir eksikliği neden olur, nasıl tedavi edilir?

Demir eksikliği bebeklikten itibaren her yaş çocukta görülebilen bir sorun. Yeterli anne sütü almama, büyümenin hızlı olduğu 2 yaş ve ergenlik döneminde demirden eksik gıdalarla beslenme, kullanılan ilaçlar ya da sık geçirilen enfeksiyonlar demir eksikliğine yol açabiliyor.

Demir eksikliği anemisi çocuklarda en sık görülen kansızlık nedeni olarak biliniyor.

ANEMİ NEDİR?

Kırmızı kan hücrelerinin (alyuvarların) sayısının ve hemoglobinin beraber ya da ayrı olarak yaşa uygun normal değerlerin altına düşmesi sonucu oluşuyor.

Bu azalma sonucu, kanın oksijen taşıma kapasitesi ve hücrelere giden oksijen miktarı azalıyor. Bununla birlikte hemoglobin düzeyi 7-8 gr/dl'nin altına inmedikçe önemli fizyolojik değişiklikler ortaya çıkmıyor. Deri ve göz, yanak içi gibi bölgelerin solukluğu ancak bu değerin altına inince belli oluyor.

Vücut hemoglobin üretimi için demire ihtiyaç duyuyor. Demir eksikliği nedeniyle vücut, kırmızı kan hücreleri için yeterli hemoglobini üretemiyor.

DEMİR EKSİKLİĞİ ANEMİSİ

Özellikle gelişme döneminde çocukların hem fiziksel hem de zeka gelişimini olumsuz etkiliyor. Bu nedenlerle çocuklarda demir eksikliği ciddiye alınması ve belirtilerin takip edilmesi gereken bir durum olarak biliniyor.

DEMİR EKSİKLİĞİ NEDENLERİ

Bebek ve çocuklarda demir eksikliğinin en önemli nedeni anne sütü ve demir içeren gıdalardan yetersiz beslenme olarak biliniyor. Anne sütü ile beslenen bebeklerde ilk 6 ay demir eksikliği görülmüyor. Anne sütündeki demir çok kolay emilebildiği için büyüyen süt çocuğuna miktar olarak yeterli oluyor.

Altı aydan sonra ek gıdaya geçildiğinde yetersiz demir alan bebek demir eksikliği için aday hale geliyor. Bebeklerde demir eksikliğini önlemek için; 2 yaşına kadar mutlaka anne sütüne devam etmek, ek gıdalarda demir içeren besinlere yer vermek, inek sütü alerjisi ve fazla inek sütü içilmesi konusunda dikkatli olmak ve ihtiyaç halinde doktor kontrolünde demir preparatları kullanmak gerekiyor.

Çocuklarda da demir eksikliği anemisinin en önemli nedeni ise hatalı ya da yetersiz beslenme nedeniyle yeterli demirin alınmaması. Çölyak gibi besin emilimini bozan hastalıklar demirin yetersiz alımına neden olabiliyor.

DİĞER OLASI NEDENLER

* Yoğun burun kanamaları,

* Bağırsak polipleri ve bazı bağırsak parazitleri,

* Dışkı ve idrar ile kan kaybı (Peptik ülserler, idrar yolu enfeksiyonları ve inek sütü alerjisi gibi nedenlerle),

* Makat bölgesinde çatlaklar,

* Ergenlik dönemindeki adet kanamalarının düzensiz ve fazla olması.

Bazı ilaçların çocuklarda anemiye neden olabileceği unutulmamalı, alyuvar yapımını baskılayan ya da bozan ilaçlar kansızlık yapabiliyor. Besin maddelerinin emilimini engelleyen ilaçlar da kansızlık yapabiliyor.

Sık geçirilen enfeksiyonlar ve kronik hastalıklar da kansızlık problemini tetikleyebiliyor. Akdeniz anemisi olarak bilinen Talasemi ise genellikle bebek 4-6 aylıkken ortaya çıkıp derin kansızlık nedeni oluyor ve yoğun tedavi gerektiriyor.

BELİRTİLER

Aneminin en sık görülen belirtisi solukluk olarak biliniyor. Bu solukluk en çok göz kapaklarının içine, yanak ve ağız içine, avuç içlerine ve tırnak yataklarına bakılarak anlaşılabiliyor.

Şu durumlarda vakit kaybetmeden doktora başvurulmalıdır:

* Ciltte solukluk

* Huzursuzluk

* İştahsızlık

* Çok ağlama (katılma nöbetleri şeklinde olabilir)

* Güçsüzlük

* Çarpıntı hissi

Ciddi demir eksikliklerinde buz, toprak veya duvar ve metal gibi besin olmayan maddeleri yalama gibi belirtiler de görülüyor. Çocukta dikkatsizlik ve konsantrasyon güçlüğü görülüyorsa demir eksikliğinden kaynaklanabiliyor.

Demir eksikliğine erken tanı konulup tedavi edildiğinde bu şikayetlerin çoğu düzeltiliyor.

TANI YÖNTEMLERİ

Bebeklerde ve çocuklarda kan testi ile demir eksikliği varlığı araştırılıp, demir eksikliği anemisi saptanan çocukta dışkı ve idrar ile kan kaybı olup olmadığı araştırılması gerekebiliyor.

Peptik ülserler ve inek sütü alerjisi gibi nedenlerle oluşabilecek kan kayıpları için dışkıda gizli kan testi birkaç kez tekrarlanıp kanamanın aralıklı olarak meydana gelip gelmediği kontrol ediliyor. İdrarla kan kaybının en sık nedeni ise idrar yolları enfeksiyonu olarak biliniyor.

TEDAVİ YÖNTEMLERİ

Demir eksikliğinin tedavisi çoğunlukla ağızdan verilen demir preparatları ile yapılıyor. Tedavi ortalama 3 ay kadar devam ediyor. İlk 2 ay hemoglobinin yükseltilmesi, 3. ay ise demir depolarının doldurulması amaçlanıyor.

Erken ve düşük kiloda doğan bebeklerde koruyucu demir preparatları verilmesi gerekebiliyor.

DEMİR EKSİKLİĞİNİ ÖNLEMEK İÇİN

Çocuğun gelişimi açısından yol açtığı ciddi sonuçlar dikkate alınarak, demir eksikliğinin vakit kaybetmeden tedavi edilmesi gerekiyor.

* Bebeklerin altı ay anne sütüyle beslenmesi,

* Demir eksikliğine bağlı kansızlığın engellenmesi için diyete önem verilmesi,

* Demirden zengin ek gıdaların verilmesine zamanında ve uygun şekilde başlanması gerekiyor.

Demir en çok kırmızı ette, yumurta sarısında, yeşil sebzelerde ve tahıllarda bulunuyor. (Beyaz ette demir kırmızı etteki kadar yüksek değil.) Demir eksikliğinin gelişmemesi için etten ve sebzelerden gelen demirin dengeli alınması gerekiyor.