2015’e bak 2016’dan kork (28.12.2015)

Savaşlar, terör saldırıları, sığınmacılar, katliamlar derken, dünya 2015’i de ‘atlattı’. Tabiri caizse, şimdi “önümüzdeki maça bakacağız”. “Quo Vadis” diye sorup yanıtlamak doğrusu hiç kolay değil. Nostradamus’un eline su dökecek halimiz de yok. Lakin en azından bizi bekleyenlere projeksiyon tutabiliriz... (Said ve Cherif Kouachi'nin 7 Ocak'ta Fransızca yayın yapan hiciv dergisi Charlie Hebdo'nun Paris'teki ofisine yaptığı saldırıda 11 kişi hayatını kaybetti. Teröristler, Charlie Hebdo ofisinden ayrıldıktan sonra binanın dışında bekleyen polisi de öldürdüler)

Durum pek parlak değil. Dünya çapında 2016 öngörülerine şöyle bir göz gezdirdiğimde 2015’ten daha beteri beklense yeridir. (Fransa'nın başkenti Paris Kasım ayında altı noktada eş zamanlı gerçekleştirilen silahlı ve bombalı saldırılarla kana bulandı. Fransa'nın sınırlarını kapatılıp olağanüstü hâl ilan edilmesine yol açan terör saldırılarında 129 kişi öldü. Saldırıların en kanlısı, Bataclan'daki konser salonunda gerçekleşti.

Ekonomide “küresel resesyonun derinleşmesi, üretim ve talep daralması, petrol fiyatlarının belirsizliğinin yarattığı kaygılar” görülüyor. Dünya siyasetinde ise bolca sarsıntı. 2016’da öne çıkacak olası başlıklara bir bakalım.

Suriye’de tam saha pres Arap isyanlarının ardından küresel cihatçı yangının fitilini ateşleyen Suriye savaşı 5.ci yılında da mucize yaşanmazsa kolay kolay bitmeyecek. Irak’la birleşen çatışmada IŞİD’e karşı diplomatik ve askeri cephede Batı bloku ile Rusya arasında sahne önünde ve arkasında bilek güreşi sürecek. Ocak ayıyla birlikte ateşkes çabalarının gidişatı, yılın geri kalanının işaretini verecek. Rusya destekli Suriye ordusu ve müttefiklerinin son kazanımlarını genişletip genişletmeyeceği de öyle.

Avrupa’nın mülteci korkusu Avrupa’da sığınmacılar, terör tehdidi baş gündem olacak. 2015’te Ocak’ta Charlie Hebdo, kasım ayında ise Paris sokaklarını vuran ve Avrupa kentlerinin sokaklarında asker postallarını çıkartan radikal cihatçı tehdidi, birliğin sınırlarının korunması ve Şengen rejimi ile güvenlik konseptinin değişmesi tartışmaları belirleyecek. 1 milyona yakın sığınmacı kabul etmiş Almanya’da 10 yıldır iktidardaki Angela Merkel’in koltuğu sallantıda kalacak. Türkiye’yi ‘tampon bölgeye’ çeviren anlaşmanın sığınmacı akınına deva olamayacağının görülmesiyle işler kızışabilir. Hele yeni bir terör saldırısı ihtimali işin tuzu biberi. AB içinde ayrıca Britanya’nın AB’den ayrılıp ayrılmama referandumu tartışmaları olacak. (Aylan Kurdi, Bodrum sahilindeki cansız bedeniyle tüm dünyada sığınmacıların dramını dünyanın gündemine taşıdı)

Rusya ile Batı’nın bilek güreşi 2015’te Ukrayna’nın ardından Suriye cephesiyle Batı’nın karşısına dikilen Rusya lideri Vladimir Putin spotların altında kalacak. Rusya ile Avrupa’nın güvenlik mimarisindeki temel görüş ayrılıkları ve Ortadoğu rekabeti nedeniyle bilek güreşi bitmeyecek. Petrol fiyatlarındaki düşüklük sürerse ekonomide zorlanacak olan Rusya, bu yıl İslami aşırılıkçılığın ağır bir terör saldırısı eşliğinde hedefi haline gelebilir.

ABD’de başkanlık depremi mi? ABD’de 2016 başkanlık seçimi yılı. Ufukta Cumhuriyetçi Parti’nin milyarder başkan aday adayı Donald Trump tehdidi var. Kendisini şovmen diye hafifseyen yorumcular artık önce partideki adaylık yarışını, ardından kazayla 8 Kasım’daki başkanlık seçimini kazanmasından ciddi ciddi kaygılanıyor. 2016’ya damgasını vuracak önseçim yarışı yakında Iowa’dan başlayacak. Trump’ın Paris saldırıları sonrasında “Müslümanlara Amerika’ya giriş yasağı koyma” önerisiyle yarattığı tartışma da Amerikalı seçmenin gözünde yıldızını söndürmedi. Anketler Cumhuriyetçi seçmenlerin üçte ikisinin Trump’ı desteklediğine işaret ediyor. Öyle ki Cumhuriyetçi Parti ana akım alternatifler arar oldu. Kimi Demokratlar da Ben Carson yahut Ted Cruz gibiler yerine Trump’ı kendileri için şans görüyor. Tehlikeli bir oyun doğrusu. Zira Vox’un anket kıyaslarından çıkardığı sonuç Trump’ın sonunda hakikaten kazanabileceğine işaret.

Ben yine de Amerikan kurumsal yapısına güvenip, Cumhuriyetçi aday için tahminimi Marco Rubio’dan yana kullanacağım. Demokratik Parti cephesinde ise Hillary Clinton bir mucize olmazsa ilk kadın başkan olma hayalini gerçekleştirecek. Yarış Amerikan işçi sınıfı ve siyahların sevgilisi ilerlemeci Bernie Sanders’la renklenecek. Obama’nın vedası ABD Başkanı Barack Obama ise ‘topal ördek’ olduğu son senesinde başkanlık mirası olan İran’la nükleer anlaşma ve Küba ile normalleşmeye sarılacak. 2015’te 54 yıl sonra Küba ile normalleşme ve diyalog sağlanmışken, ambargo henüz kalkmış değil. Obama iki kez Raul Castro ile görüştü, ABD Dışişleri Bakanı John Kerry tarihi bir olayla Havana’ya gitti. Kuvvetle muhtemel ki Obama da başkanlığa Havana çıkartmasıyla veda edecek. Olur da Fidel’le de buluşursa hakikaten ‘tarih yazılacak’.

İran’la nükleer anlaşma ABD’nin başını çektiği Batı’nın 2015’in Temmuzu’nda kotardığı İran’la nükleer anlaşmanın uygulanması bu yıla damgasını vuracak. BM’ye bağlı Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’na bakılırsa, İran gerekleri hızla yerine getirmekte. Zenginleştirilmiş uranyum düzeyi, bunları üreten santrifüjlerin azaltılması, Arak tesisinde plutonyum üretiminin sona ermesi, denetimlerin sıkılaştırılması tartışmaları belirleyecek. Buna İran’ın Suriye konusundaki kilit müttefiki Rusya’nın yardımıyla ordusunu güçlendirirken, silah kontrolü anlaşmaları eklenecek. Obama, İran ile Körfez Araplarını teskinle uğraşacak. İran’ın şubatta kendi meclis seçimleri var ve muhafazakârlar atağa kalkacak. Dini lider Hamaney’in, Amerikan seçimlerinin olası sonuçlarını da hesaba katacak tutumu nükleer anlaşmanın ve Batı ile İran diyaloğunun akıbetini belirleyecek.

Çin ve olası şok dalgaları Çin küresel ekonomik düzendeki rolü nedeniyle alarm veriyor. Dünyadaki etkinliği ekonomik büyümesine bağlı olan Çin’in büyüme oranında düşüş beklenirken Pekin’in Asya- Pasifik bölgesindeki askeri ve siyasi etkinliğini artırma çabaları yeni dalgalanmalar yaratabilir. Çin’in yarattığı Asya Yatırım Bankası ve BRICS ülkelerinin Yeni Kalkınma Bankası 2016’da borç vermeye başlayacak.

Latinlerin pembesi moraracak Güney Amerika’da 2015’te ‘pembe dalganın’ ucu görünmeye başladı. Arjantin ile Venezüella’da 2015’te merkez sağın seçim zaferleri bölgesel dinamikleri değiştirecek. Peru nisanda seçime gidiyor. Venezüella’da Hugo Chavez’in mirasçısı Nicolas Maduro’nun bileği 2015 sonundaki seçimle büküldü, 2016’da bir referandumla karşı karşıya kalabilir. Brezilya’nın merkez solcu kadın lider Dilma Rousseff azil tehlikesi altında. Bolivya’da Evo Morales 2025’e kadar iktidar yolunu tutmak için anayasa değişikliği peşinde. Uruguay, Şili ve Ekvador’da ise merkez sol iktidarda kalmaya devam edecek.

Peki ya olası ani şoklar ABD’de Trump’un hakikaten başkan seçilmesi... İsrail’in İran’ın nükleer tesislerine karşı olası macerası... Çin’in ekonomik çöküşü ile tüm dünyaya şok dalgaları yayılması... Avrupa yahut ABD’de geniş çaplı bir terör saldırısının bütün gidişatı değiştirmesi... 2015 seçimlerinde ilk kez kadınlara oy kullanma izni vermiş Suud Evi’nin çöküşü... Batı bankalarına büyük siber saldırılar... ‘Yok canım’ mı dersiniz?

2015'te dünyanın manşetine taşınan diğer olaylar ise şöyle: Tayvan'da uçak nehre düştü Tayvan’da TransAsia Havayolları’na ait GE-235 sefer sayılı yolcu uçağının bir nehre düşmesi sonucu 26 kişi hayatını kaybetti.

Libya'dan İtalya'ya doğru yola çıkan dört göçmen teknesinin alabora olması sonucu 300'den fazla sığınmacı yaşamını yitirdi.

Nepal’in başkenti Katmandu’nun yaklaşık 80 kilometre kuzeybatısında meydana gelen 7.8’lik depremde 2 binden fazla kişi hayatını kaybetti.

Afganistan'ın kuzeydoğusunda bulunan Pencşir vilayetinde çığ düşmesi sonucu en az 128 kişi hayatını kaybetti.

Papa ‘soykırım’ dedi Vatikan’da 1915 olayları için düzenlenen pazar ayininde ‘soykırım’ ifadesini kullanan Papa Françesko'nun sözleri Türkiye'nin tepkisine neden oldu.

Tunus'ta silahlı kişilerin parlamento binasının yanındaki Bardo müzesine girerek turistleri rehin alması üzerine çıkan çatışmada 20'si turist, biri güvenlik görevlisi, 2'si saldırgan 23 kişi öldü, 47 kişi yaralandı. Saldırıyı IŞİD üstlendi. Tunus'ta iki turistik otelin plajını basan silahlı saldırgan da Haziran ayında 37 kişiyi öldürdü.

ABD'deki bir alışveriş merkezinde röportaj yapan iki gazeteci vurularak öldürüldü. Saldırı anı saniye saniye kameralara yansıdı.

IŞİD Suriye'de, UNESCO'nun Dünya Kültür Mirası listesinde bulunan ve "Çölün Gelini" olarak anılan 2 bin yıllık Palmira antik kentini işgal etti.

Avrupa Parlamentosu, 1915 olaylarını “soykırım" olarak nitelediği ve Türkiye’ye geçmişiyle yüzleşerek “tanıma” çağrısı yaptığı kararıkabul etti.

ABD Yüksek Mahkemesi, ülkedeki bütün eyaletlerde eşcinsellerin evlenebileceğine karar verdi.

Yarım yüzyıl sonra ilk kez bir ABD Başkanı ile Küba Devlet Başkanı yüz yüze görüşme yaptı. ABD Başkanı Barack Obama ve Küba Devlet Başkanı Raul Castro, Panama'daki Amerika Zirvesi'nde bir araya geldi.

Sudi Arabistan'da Hac için gelenlerin barındığı Mina çadır kentinde yaşanan izdihamda 769 hacı adayı öldü. 11 Eylül’de Kabe’deki vinç kazasında da 107 kişi hayatını kaybetmişti.

“Tuna-1” isimli ait Türk yük gemisi Libya açıklarında hem karadan hem de havadan vuruldu.

Çin'in Hubey eyaletindeki Yangtze Nehri'nde 456 kişiyi taşıyan yolcu gemisi battı. Kazadan 14 kişi kurtulurken 431 yolcunun cansız bedenine ulaşıldı, 11 kişi ise kayboldu.

İsrail askerlerinin Batı Şeria'nın Ramallah kentinde 12 yaşındaki Filistinli çocuğu gözaltına almaya çalışırken kameralar önünde silahsız kadın ve çocuklara karşı uyguladığı şiddet, uluslararası toplumda büyük infiale neden oldu.

Macaristan’ın başkenti Budapeşte’deki Keleti istasyonunda bekletilen ve trenlere binmelerine izin verilmeyen yüzlerce Suriyeli ve Afgan sığınmacı yürüyerek Avusturya’ya gitmeye başladı.

Macaristan’da polisten kaçan mültecilere tekme atan ve çelme takan bir kameraman, görüntülerin büyük tepki çekmesinin ardından kovuldu.

Yunanistan Başbakanı Çipras, Nazım Hikmet şiiriyle istifa etti Ekonomik krizle boğuşan Yunanistan'da Başbakan Aleksis Çipras istifa etti. Çipras, istifa konuşmasında Nazım Hikmet'in "En güzel günlerimiz, henüz yaşamadıklarımız" şiirini de okudu. Yunanistan'da yapılan erken seçimlerde birinci gelen Radikal Sol İttifak (SYRIZA) lideri Aleksis Çipras, yeniden başbakan oldu. Çipras, hükümet kurma konusunda ANEL ile anlaştı.

Irak'ın başkenti Bağdat'ın Sadr Şehri semtinde 18 Türk işçi, askeri üniforma giyen maskeli kişilerce kaçırıldı. İşçileri kaçıran Şii grup, grubun taleplerini okudukları bir video yayınladı. İşçilerden 2'si 16 Eylül'de, 16'sı 30 Eylül'de serbest bırakıldı.

Filistin Devleti'nin bayrağı, BM Genel Kurulunda alınan karar sonrasında düzenlenen törenle ilk kez Birleşmiş Milletler'de göndere çekildi.

Rusya, Suriye'deki ilk hava operasyonunu gerçekleştirdi.

AİHM Perinçek'i haklı buldu Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), 1915 olaylarını ‘soykırım’ değil, ‘katliam’ olarak tanımlayan Vatan Partisi Genel Başkanı Doğu Perinçek’e ceza veren İsviçre’yi haksız buldu.

Suriye lideri Beşar Esad iç savaştan bu yana ilk kez Rusya lideri Putin’le görüşmek üzere Moskova’ya geldi.

Sina Yarımadası'nda Rusya'ya ait yolcu uçağının düşmesi sonucu 224 kişi öldü. Şarm El Şeyh-St. Petersburg seferini gerçekleştiren "9268" sefer sayılı Airbus-320 tipi uçakta 17'si çocuk 217 yolcu ve 7 mürettebat bulunuyordu. IŞİD’e biat ettiğini duyuran Sina Vilayeti, uçağı düşürüldüklerini açıkladı.

Antalya'daki G20 zirvesinde konuşan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin "IŞİD, 40 ülkeden finansal destek alıyor. Bu ülkeler arasında G20 üyeleri de var" dedi.

Suriye sınırında Rus uçağı düşürüldü Hatay Yayladağ’da sınır ihlali yaptığı belirtilen Rus savaş uçağı, Türk F-16’ları tarafından düşürüldü. Bu olayın ardından Rusya-Türkiye ilişkileri yeni bir boyuta geçti. Olayın ardından Rusya Devlet Başkanı Putin, Türkiye'nin IŞİD'den petrol aldığını iddia etti. Türkiye için bir dizi yaptırım uygulamaya konuldu.

Türkiye, AB ile üyelik müzakerelerinde 17 numaralı Ekonomik ve Parasal Politika faslını Brüksel'de açtı.