Rahmetli dostum şair, filozof ve üniversite öğretim üyesi Abdelwahab Meddep, ortak yazarlarından olduğu La Plus Belle Histoire de la Liberté (Özgürlüğün En Güzel Tarihi) adlı kitabın “Özgürlük Karşısında İslamcılık” bölümünde kendisine sorulan soruları yanıtlar.

***

“- Bu Batı karşıtlığı nereden kaynaklanmaktadır?

- Yaygın inancın aksine, Müslümanların Batı karşıtlığı, sömürge olgusuna anında bir tepki değildir. Karşıtlık, 1920’lerde, sömürgeleşmenin başlamasından bir asır sonra doğdu. Bu, Batılıların gelişine karşı bir tepki değildir; Avrupa’nın teknik, siyasi ve ekonomik üstünlüğüne karşı tepkidir. Müslüman düşünürlerin kafasında oluşan yaygın ve güdümlü düşüncenin tetiklediği büyük tepkidir. Bu aydınlar, siyasi, ahlaki ve ekonomik liberalizmi bu aşikâr üstünlüğün kaynağı olarak gördüler; Arap ve İslami gelenek ve görenekleri esaslı bir sorgulamadan geçirmeye koyuldular. Müslüman Kardeşler’in ideolojik bir sistem olarak inşa ettiği Batı karşıtlığı, bu müthiş entelektüel özgürleşmeye karşı bir tepkidir. İslamdaki Batı karşıtı duygunun Batı’daki Batı karşıtı duyguyla aynı zamanda oluştuğunu da belirtmek çok önemlidir: Müslüman Kardeşler’in kurucusu Hasan el-Benna, Spengler ya da Schmitt gibi yazarların Avrupa aydınlanmasına karşı yürüttüğü felsefi saldırının tanığı olmuştur. El Benna’da onların kurumsal gücü ya da söylemsel katılıkları elbette yoktur, ancak yirminci yüzyılın başlarında ortaya çıkan hava, liberal ilkelerin küresel olarak sorgulanması, bu hareketin içinde yer almaktadır.

- Bu Batı karşıtlığı neye dayanıyor?

- Leo Strauss’un ‘nihilizm’ adını verdiği şu liberal demokratik ideolojinin kesinlikle reddine dayanıyor. Batılı saldırganların, Batı’nın açıkça demokratik olmayan -aslında derinlemesine antidemokratik- davranışından başlıyor. Cezayir, Şam veya Kahire’de demokrasi düşüncesini yok eden tutumlarından. Demokratik söylemi basit bir tahakküm kanıtına indirgediler. Aslında onlara göre, hakların evrenselliği fikrini değersizleştirdiği için bu hakların evrensel olarak uygulanmasına karşıydılar.”

***

Şimdi gelelim bizim İslamcı AKP’nin Arap taklitçiliğinden doğan ideolojik sefaletine. Özel bir tepki gene özel bir etkiden doğar. Müslüman Kardeşler’in kendine özgü (sübjektif) Batı karşıtlığı, Müslüman Türklerin Batı karşıtlığı için kendine özgü bir ideoloji olamaz. Müslüman Kardeşler izinde Batı karşıtlığı yüzde yüz taklitçiliktir. Arap ülkeleri Batı’nın sömürgesi olmuştur ama Türkler sömürgeli olmak ezikliğini hiçbir zaman yaşamamıştır. Türkiye İslamcılarının, kendilerine ait olmayan, Arapların ta Haçlı Seferleri’nden kaynaklanan yeniklik, yetersizlik ve eziklik travmasını sahiplenmesi çok tuhaf bir özdeşleşme sapması olmalı. Araplar arasında çok önemli entelektüeller, aydınlar, yazarlar ve bilimciler var ama Türkiye gibi (yetersiz olsa da) cumhuriyetçi, demokrat ve laik bir aydınlanma kuşağına (kuşaklarına) sahip olamadılar. Son yıllara kadar, yakın dostum yazarlar bile “laik” ve “laiklik” sözcüklerini kullanamazlardı.

İslamcıları, Milli Görüşçüleri ve onların çıraklarını bir yana bırakalım; çağının çağdaşı insanlarımız bile Arap dünyasını yeterince tanımamaktadır. Çevresinde antilaik Arap komşuların bulunması Türkiye için çok tehlikeli.

***

Yazımın başında sözünü ettiğim kitap çok önemli. Arap dünyasının bir türlü özgürleşememesinin nedenlerini teşrih masasına yatırıyor. Bu kitap Fransız Le Seuil Yayınevi’nin 1996 yılında başlattığı “...En Güzel Tarihi” dizisi içinde yer alıyor. Dizinin ilk kitabı olan La Plus Belle Histoire du Monde’u, Telos Yayınları’nı yönettiğim sırada Eylül 1996’da Dünyanın En Güzel Öyküsü adıyla ve İsmet Birkan’ın muhteşem çevrisiyle yayımlamıştım. Ben Telos’tan ayrılınca yayınevi dizinin kıymetini bilemedi. Bunu fırsat bilen İş Bankası Kültür Yayınları, Telos’ta yayımladığım kitaptan başlayarak dizide yer alan kitapları yayınlar oldu. Ama 2009 yılında Fransa’da yayımlanan La Plus Belle Histoire de la Liberté’yi (Özgürlüğün En Güzel Tarihi) aradan 11 yıl geçmesine karşın yayımlamadılar. Onu atlayıp, dizinin başka kitaplarını yayımladılar. “Özgürlük Karşısında İslamcılık” bölümü yüzünden mi acaba? (*)

(*) 30 Kasım 2020 günü İş Bankası Kültür Yayınları’na ([email protected]) bir mesaj gönderdim (Efendim, “...En Güzel Tarihi” dizisini yöneten yetkiliyle görüşmek istiyorum. Bu talebimi ilgiliye iletmenizi rica edebilir miyim? Saygılarımla, Özdemir İnce). Cevap veren olmadı!