Düşler ve düş kırıklıkları arasında: Tiyatro festivali doludizgin

24 Kasım 2019 Pazar

23. İstanbul Tiyatro Festivali sürprizlerle dolu. Hakkında çok okuduğunuz, dünyanın her yerinden ödüller kazanmış bir prodüksiyonu izleyeceksiniz diye sonsuz heyecanlanırsınız... Ve bulutlardan aşağı yuvarlanıverirsiniz... Tiyatro festivalimiz düşler ve düş kırıklıkları arasında ama kesinlikle doludizgin ilerliyor.


Düş kırıklıkları


En büyük düş kırıklığını Belçika’dan gelen ve “günümüzün en önemli çağdaş dans topluluğu” diye tanımlanan Ultima Vez’den izlediğim “Traptown / Tuzak Kent”te yaşadım. Fondaki beyazperdedeki film ile sahnedeki dans ve söz arasında ilişki kuran bu gösteri, yarım saat sürseydi, perde-sahne, gerçek-mit, baba-oğul arasında gidip gelmelere bir anlam yüklemeye çalışabilirdim. Ama klişe kalıp sözler, tekrarlanan devinimler, hele hele didaktik ders vermeler iki saate yakın sürünce, bir an önce bitse diye yalvarır oldum.

Moskova Balesi’nin “Her Yol Kuzeye Çıkar” dansı, dansçıların yeteneğini, ustalığını ortaya koyuyordu. Ancak sahnede sadece 7 erkek dansçıya yer verildiğinde; insan dünyadaki erkek egemenliğine ya da kadına yönelik tavra dair bir söz, bir duruş beklentisine giriyor. En azından ben öyle sanmıştım. Yok efendim. Yedisi marifetlerini gösterdiler bitti. Neyse ki 50 dakikaydı.


Arada kalan ‘Sirk’


Rus Tiyatrosu’nun “genç dehası” diye bilinen Maxim Didenko’nun “Sirk”i, “fiziksel tiyatro”, “görsel tiyatro”, “imgeler tiyatrosu” gibi etiketleri çağrıştıran, Sovyet döneminin parodisi mi yoksa ona bir özenme mi olduğu pek de kesin olmayan müzik-sirk-tiyatro-uzay çağı-Sovyet idealleri ve 1930’ların kült filmine dayanan bir gösteriydi.

Zaten “Sirk” adı da “Rusya Uzay Araştırmaları Merkezi / Centre for Russian Space Research”, Rusça kısaltılmışı CİRC’den geliyor. Çok renkli görüntülerin, görselliğin ön plana çıktığı ama yüreğe dokunmayan, kararsız bir sahne olayıydı bence...


Yevgeni Onegin’


Rusya’nın Vaktangov Tiyatrosu’nun sunduğu “Yevgeni Onegin” bence eşsiz bir deneyimdi. Şölendi.

Puşkin’in ölümsüz eserini, yönetmen Rimas Tuminas yeniden ele alırken eserin özünü sonsuz bir duyarlılık, çarpıcı anlarla taçlandırıyor. Yalnız söylenenleri değil söylenmeyeni de yorumlayarak, eseri sahnede yeniden şiire dönüştürüyor. İnsanı ağlatacak denli, güzel anlar yaratıyor.

Sahnede iki Onegin, iki Lenski var. Gençlikleri ve yaşlılıkları yani özlemleri, pişmanlıkları, keşkeleri... Dans ve dansçı kızlar var. Rus geleneği ve modernite özlemi var... Koro, müzik, Fransız özentisi var. Muhteşem Tatyana ve Olga kardeşler var... Ama sahnede en çok, en çok hüzün var. Tepeden tırnağa “Slav hüznü”... Bir de baştan sona bütünlük. Üslup bütünlüğü...

Sahne gerisindeki buğulu koyu renk hareketli ayna hüznü derinleştiriyor. Sanki tüm oyun bir bale stüdyosunda geçiyor. Her oyuncu tepeden tırnağa duygu ve duyarlık kesilmiş. Birinin adını anmadan geçemem: Tatyana’yı oynayan Eugenia Kregzhde’nin tepeden tırnağa duyarlığı gözümün önünden hiç gitmeyecek... Kar fırtınası, düello sahnesi, ilk balo, Tatyana’nın yatağını sırtladığı sevinç ve acısını sırtladığı sahneler de... (Ah bir de bu baştan sona duyarlığı bozan o tavşan ve çok uzun doğum günü sahnesi olmasaydı...) Bu prodüksyon beni hiç terk etmeyecek.


Ionesco dehası


Fransa’nın “Theatre de la Ville” Kent Tiyatrosu’nun genç yönetmeni Emmanuel Demarcy-Mota’nın yönettiği “Ionesco Dosyası” adlı oyun çok keyifli, eğlenceli, mükemmel kotarılmış, akıllıca sahnelenmiş ve ustalıkla oynanan bir başka şölendi.

Absürd tiyatro”, saçma ya da uyumsuz tiyatronun dehası Ionesco’nun eserlerinden yola çıkan Demarcy-Mota, bence kendi “absürd”ünü yaratarak dehasını konuşturuyor. Kel Şarkıcı, Ders, İki Kişilik Hır Gür, Dil Dersi Egzersizleri... (Onegin’in aksine burada çeviri muhteşemdi! Tebrikler.)

Sahnede 7 oyuncu. Her role girip çıkıyorlar. Bir ziyafet masası etrafında buluşmuş doğaçlama yapıyorlar. Bir de dev pasta var başrolde, oradan oraya fırlatılan... Evet tiyatro bir şenliktir!



Yazarın Son Yazıları Tüm Yazıları


Günün Köşe Yazıları