Uyum değil korku

Cumhurbaşkanlığı seçimlerine ilişkin teknik düzenlemelerin yer aldığı uyum paketi önceki gece Meclis’e sunuldu. Meclis’te grubu bulunan partilerin “grup kararı” koşuluna bağlandı. Ayrıca bir parti grubunun birden fazla kişiyi Cumhurbaşkanlığı’na aday göstermesi de engellendi. Öte yandan ikinci tur için aday belirleme koşulları da ağırlaştı. Birinci turda 2. olan adayın, 3. lehine çekilmesi için 24 saatten kısa süre tanındı. AKP’li Mustafa Şentop ile MHP’li Mustafa Kalaycı’nın imzasını taşıyan, Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Yasa Teklifi TBMM Başkanlığı’na önceki gün geç saatlerde sunuldu. Cumhurbaşkanlığı seçimlerine ilişkin düzenlemeleri içeren teklifin ayrıntıları şöyle:

-Aday çelişkisi: Bir parti birden fazla kişiyi Cumhurbaşkanlığı’na aday gösteremeyecek. Ancak bir kişi birden fazla parti için aday gösterilebilecek. Çelişkili düzenleme sadece resmen ittifaka giren partilerin Cumhurbaşkanı adayı göstermesine olanak tanıyor.

-İkame aday süresi kısıtlandı: Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde 1. tur oylamada bir adayın geçerli oyların salt çoğunluğunu alamaması halinde oylamayı takip eden 2. pazar günü 2. tur oylama yapılacak. 2. tur oylamaya, ilk tur oylamada en çok oyu alan iki aday katılacak. Düzenlemeye göre, bu tura katılmaya hak kazanan adaylardan birinin “herhangi bir nedenle” seçime katılmaması halinde, boşalan adaylığa ilk tur oylamadaki oy sırasına göre aday ikamesi yapılacak. Yani ilk turda en çok oyu alan 3. aday 2. tur oylamaya girebilecek. Ancak bunun süresi düzenlemede oldukça sınırlı tutuldu. İkame aday başvurusu, ilk tur oylamayı takip eden gün saat 17’ye kadar yapılabilecek.

-24 saatten kısa sürede: Bu durumda, AKP-MHP ittifakına karşı ilk turda 2. olan adayın, 3. aday lehine çekilmesi gibi ittifak tartışmalarının tamamlanması ve başvurunun yapılması için 24 saatten kısa bir süre, 25 Haziran saat 17’ye kadar zaman tanınacak.

-Hem Cumhurbaşkanı hem vekil adaylığı olmayacak: Bir kimse Cumhurbaşkanlığı’na ve milletvekilliğine aynı anda aday olamayacak ve aday gösterilemeyecek. Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa TBMM üyeliği de sona erecek. Cumhurbaşkanlığı ve TBMM seçimleri beş yılda bir aynı günde yapılacak.

-Eksiklerin giderilmesi için 5 gün süre: Adaylara, başvuru bilgi ve belgelerinde eksiklik belirlenmesi halinde 5 günlük süre verilecek. 5 gün içinde eksikleri gidermeyen partiler, aday göstermekten vazgeçmiş sayılacak. YSK, başvuru dilekçeleri ve belgeleri 2 gün içinde inceleyecek. YSK’nin reddettiği adaylar yeniden inceleme talebinde bulunabilecek. YSK bu talebi 3 gün içinde karara bağlayacak.

Partiler için grup kararı ile adaylık

Cumhurbaşkanlığı’na siyasi parti grupları, en son yapılan genel seçimde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az yüzde 5’ini almış olan siyasi partiler ve en az 100 bin seçmen aday gösterebilecek. Aday gösterilmek, kişinin yazılı muvafakatine bağlı olacak. TBMM’de grubu bulunan partiler “grup kararı” ile, TBMM’de grubu bulunmayan partiler ise yetkili organlarının kararıyla Cumhurbaşkanlığı’na aday gösterebilecek. YSK tarafından ilan edilecek süre içinde partiler, adayların isimleri, muvafakat belgeleri ve gerekli diğer belgelerle birlikte YSK’ye başvuracak. Her parti veya parti grubu sadece bir aday için başvuruda bulunacak.

Yurtdışı seçmene de zaman kısıtlı

Mevcut yasalara göre seçimden önceki 7. güne kadar oy kullanabilen yurtdışı seçmenlerin Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin 2. tura kalması halinde oy verme süreleri kısıtlanıyor. Düzenleme ile yurtdışı seçmenlere, ikinci tur seçimlerde seçimden önceki 3. güne kadar oy vermeleri olanağı tanınıyor. Ayrıca, yurtdışı seçmen kütüğüne kayıtlı seçmenlerin, yurtdışında bulunan herhangi bir temsilcilikte oy kullanabilmeleri sağlanıyor. Yurtdışındaki seçmenlerin randevu ile oy kullanması usulünden vazgeçiliyor.

100 bin imza ile adaylık koşulları

Teklifle anayasa değişikliği ile hukuk sistemine yeni getirilen, Cumhurbaşkanlığına seçmenler tarafından aday gösterilmesinin usul ve esasları belirleniyor. Süreç, seçmenlerce aday gösterilmek isteyen kişinin YSK’ye başvurmasıyla başlayacak. Cumhurbaşkanlığına en az 100 bin seçmenin yazılı teklifiyle aday gösterilebilecek. Seçmenlerce aday gösterilmek istenen kişi, kimlik ve açık adres bilgilerini içeren başvuru dilekçesi ve seçilme yeterliğine ilişkin belgelerle, en yüksek derecedeki devlet memuruna mali haklar kapsamında yapılan her türlü ödemelerin bir aylık brüt tutarının on katı yani (131 bin lira) ilgili maliye veznesine emaneten yatırıldığına dair makbuzla YSK’ye bizzat başvuracak.

20 vekil imzası yetmeyecek

Daha önce Cumhurbaşkanlığı’na aday göstermek için grup kararı değil 20 milletvekilinin imzası yeterli oluyordu. Yeni durumda bir partinin veya ittifakın içinde, parti ve ittifak dışında bir Cumhurbaşkanı adayı gösterilmesi mümkün olmayacak.

İYİ Parti'ye MHP engeli

İYİ Parti’nin seçimlere girme yeterliliği elde edip etmediği tartışması ise sürüyor. Bunun için, Cumhurbaşkanlığı seçimlerine ilişkin uyum paketinde özel bir düzenleme yapılacağı, teşkilatlanma için belirlenen 6 aylık sürenin, İYİ Parti’nin seçimlere girmesi için 3 ay gibi bir süreye indirileceği dile getiriliyordu. Ancak böyle bir düzenleme teklifte yer almadı. Yer almamasının MHP’nin itirazına dayandırıldığı belirtilse de MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin “YSK seçime girebilir diyorsa bir emek boşa gitmemiş olur. Seçime de girsin” açıklamasını yapması da dikkat çekti.

YSK şimdi de ‘uyum’u bekliyor

 Seçimlerin erkene alınması ile gözlerin çevrildiği YSK’de ise iki gündür seçim güvenliği toplantıları yapılıyor. Daha önce seçim takviminin belirlenmesi için, Meclis’ten çıkacak erken seçim kararının beklendiğinin açıklanmasına karşın, YSK’nin şimdi de seçim takvimine ilişkin taslakları hazırlamış olmasına karşın Meclis’e sunulan uyum paketinin yayımlanmasını beklediği öğrenildi. Öte yandan Genel Başkan Yardımcısı Mehmet Karaman başkanlığındaki Saadet Partisi heyeti YSK’yi ziyaret ederek, seçim güvenliği ve Meclis’e sunulan uyum paketi ile ilgili görüşlerini aktardı.

Gelecek hafta kabul beklentisi

Mini uyum yasa teklifi, 23 Nisan Pazartesi günü saat 18.00’de Anayasa Komisyonu’nda görüşülecek. Teklifin, gelecek hafta içinde de TBMM Genel Kurulunda görüşülerek kabul edilmesi bekleniyor.

5+5 yıl sonrası erken seçim uzatması

Cumhurbaşkanı’na 3. dönem kapısı: Cumhurbaşkanı’nın 5+5 en fazla iki dönem görev yapması kuralı ise 2. dönemin sonunda erken seçim kararı alması halinde 3. döneme kapı açacak şekilde uzatıldı. Bir kimse en fazla iki defa cumhurbaşkanı seçilebilecek ancak cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde, cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilecek. Cumhurbaşkanının görev süresinin dolması, seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi ya da seçimlerin tamamlanamaması hallerinde yenisi göreve başlayıncaya kadar mevcut cumhurbaşkanının görevi devam edecek.